سپهرغرب، گروه خبر - سمیرا گمار: مدیر شرکت فرش استان کردستان با تأکید بر توجه به تولید فرش، گفت: همه حمایت‌ها به صادرات خلاصه نمی‌شود، بنده معتقد هستم همان‌طور که از صادرات حمایت می‌شود باید تولید را نیز مورد توجه قرار داد، چراکه تا تولید فرش دست‌باف صورت نگیرد، نمی‌توان آن را صادر کرد.

«فرش بیجار، زیر تانک هم سالم می‌ماند. فرش آهنین که می‌گویند همین است. یک فرش معمولی بیجار بیش از 300 سال عمر می‌کند، پشتوانه مالی بانک‌های آمریکایی است، کاخ‌ها و کلیساهای اروپا را با فرش بیجار تزئین می‌کنند و...» این‌ها گوشه‌ای از تعاریف بیجاری‌ها و کارشناسان فرش از قالی‌های زیبا و مقاوم این شهر است که فرش معروف حسینیه پس از گذشت بیش از یک قرن مهر تأییدی برای ادعای آن‎ها است. بدون اطاله کلام و با ذکر این مقدمه کوتاه آنچه از دریچه این خبر می‌خوانید نگاهی به وضعیت کنونی فرش بیجار، تولیدکننده‌ها و بافنده‌ها و وضعیت صادرات این فرش است که در گفت‌وگوی خبرنگار سپهرغرب با بهرام احترامی، مدیر شرکت فرش استان کردستان به آن می‌پردازیم:

مدیر شرکت فرش استان کردستان با بیان اینکه بیجار یکی از مناطق مشهور در فرش کشور بوده و برای خود دارای سبک است، اظهار کرد: فرش بیجار به فرش آهنین معروف بوده و در بافت آن از انواع و اقسام طرح‌ها و نقوش از طرح‌های هندسی و ذهنی گرفته تا طرح‌های منحنی استفاده می‌شود.

بهرام احترامی خاطرنشان کرد: اغلب طرح‌های فرش بیجار به طبیعت برمی‌گردد؛ از گل‌وبوته‌ها، لچک ترنج و گل سرخ تا ماهی حسن تیمور، میریک و حلوایی که از نقش‌های اصیل به‎شمار می‎روند و نمونه‎های بارز این نقشه‌های عالی و فرش‌های مرغوب در موزه فرش ایران واقع در تهران نگهداری می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه نمی‌توان برای فرش سابقه و تاریخچه دقیقی تعیین کرد، افزود: ازآنجایی‌که صنعت فرش به صنایع و حرفه‌های جانبی بسیاری مثل دام‌پروری، پشم‌چینی، نخ‌ریسی، رنگرزی، نساجی و مواردی از این قبیل مرتبط است و همه آن‌ها در یک‌زمان تشکیل نشده، نمی‌توان زمان مشخصی را برای سابقه آن مطرح کرد، اما بااین‌وجود شاید بتوان برای فرش بیجار زمانی بیش از 400 سال سابقه در نظر گرفت.

مدیر شرکت فرش استان کردستان عنوان کرد: بافت فرش بیجار بیشتر در مناطق بیجار، خسروآباد گروس و روستاهای اطراف بیجار و به شکل خانگی بوده، البته چند کارگاه کوچک متمرکز فرش‌بافی نیز وجود دارد که توسط تعدادی از تجار محلی بیجار ایجاد شده‌‎است.

     شایستگی فرش بیجار بیش از این‌ها است

احترامی، فرش بیجار را دارای یک سبک خواند و اضافه کرد: بیجاری‌ها اعتقادشان این است که کارشناس فرش هستند، اما بااین‌وجود باید حمایت بیشتری از آن‌ها صورت گرفته و اقداماتی به‌منظور توسعه صنعت فرش انجام شود، چراکه اقدامات صورت گرفته کافی نبوده و شایستگی فرش بیجار بسیار بیشتر از این است.

     راه‌اندازی موزه فرش بیجار، راهی برای حفظ فرش‌های مرغوب

مدیر شرکت فرش استان کردستان گفت: تا جایی که بنده اطلاع دارم مسؤولان فرش بیجار در این زمینه اقدام به راه‌اندازی یک موزه کرده‌اند، مکانی نیز برای این منظور آماده‌شده تا فرش‌های اصیل بیجار در این موزه نگهداری شوند؛ با راه‌اندازی این موزه اگر فرش‌های مشهور و مرغوب بیجار نظیر فرش بسیار قدیمی حسینیه در آنجا جانمایی شده و نگهداری شود، اتفاقات خوبی رقم خواهد خورد.

احترامی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به صادرات فرش بیجار، ابراز کرد: صادرات فرش مستقیم از استان کردستان صورت نمی‌گیرد، بلکه معمولاً تجار فرش‌ها را خریداری کرده و از مبادی گمرکات سهل‌الوصول، آن‌ها را صادر می‌کنند، چراکه صادرات فرش نیاز به عملیات تکمیلی نظیر شست‌وشو، پرداخت و موارد دیگر دارد که این کارها در مبادی خروجی انجام می‌شود و استان کردستان در این بخش ضعیف بوده و بیشتر از گمرک استان‌های تهران، همدان و تبریز صادرات صورت می‌گیرد.

وی با تأکید بر اینکه نگاه به فرش باید عوض شود، یادآوری کرد: فرش چند مؤلفه مهم دارد که «هنر» فرش‌بافی، «صنعت» فرش‌بافی و «اقتصاد» فرش را در برمی‌گیرد.

مدیر شرکت فرش استان کردستان افزود: از دیدگاه هنری اگرچه هنرمندانی در زمینه فرش‌بافی در استان کردستان وجود دارند اما تعداد آن‌ها رو به کاهش است که باید در دانشگاه‌های محلی به شکل علمی به علاقه‎مندان آموزش داده شود که هنوز این اتفاق نیفتاده‎است.

احترامی، صنعت فرش‌بافی را مورد توجه قرار داد و تأکید کرد: توجه به این نکته ضروری است که بیش از 30 حرفه جانبی در کنار فرش‌بافی وجود دارد؛ از پشم‌چینی، نخ‌ریسی، رنگرزی و چله‌کشی گرفته تا نقاشی، طراحی و کارشناسی فرش؛ کمتر صنعتی با این وسعت از حرفه‌های جانبی وجود دارد که این مسئله اهمیت فرش را روشن می‌کند.

وی یادآوری کرد: ازنظر اقتصادی نیز نگاه به فرش باید عوض شود، اگر ما به اقتصاد فرش اعتقاد داریم باید این مسئله را در عمل نشان داده و حمایت از صنعت فرش را بیشتر کنیم؛ یعنی سهم فرش از صادرات غیرنفتی مشخص‌شده و از فرش، صادرکنندگان و تجار و ارزآوری آن به مملکت حمایت شود که همه این عوامل می‌تواند در توسعه و رونق فرش دست‌باف مؤثر باشد.

مدیر شرکت فرش استان کردستان با تأکید بر توجه به تولید فرش نیز، تصریح کرد: همه حمایت‌ها به صادرات خلاصه نمی‌شود، بنده معتقد هستم همان‌طور که از صادرات حمایت می‌شود باید تولید را هم مورد توجه قرار داد، چراکه تا تولید فرش دست‌باف صورت نگیرد، نمی‌توان آن را صادر کرد.

احترامی با تشریح دایره حمایت از تولیدکننده‌ها و بافندگان فرش، گفت: حمایت از بافنده‌ها می‌تواند با پوشش بیمه‌ای آن‌ها و حمایت از تولیدکننده با کمک در زمینه سرمایه در گردش صورت گیرد تا فرش‌های خوبی تولیدشده و صادرکننده‌ها فرش‌های درجه‌یک صادر کنند.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: بخشی از این حمایت‌ها می‌تواند از طریق سیستم بانکی و اعطای وام‌های بدون بهره به تولیدکنندگان صورت گیرد، چراکه فرش دستباف در گام نخست به سرمایه‌گذاری نیاز دارد و به عبارتی از دوره تولید فرش تا بازگشت سرمایه، رکود سرمایه‌ای بالایی برای تولیدکننده ایجادشده و هزینه‌های دیگری نیز وجود دارد که دولت از طریق بانک‌ها می‌تواند قسمتی از این سرمایه در گردش تولیدکنندگان را تأمین و به آن‌ها کمک کند.

مدیر شرکت فرش استان کردستان با بیان اینکه حمایت از فرش فقط در حوزه مادی نیست، عنوان کرد: مسؤولان استانی می‌توانند از طریق برگزاری نمایشگاه‌ها، حمایت از بافندگان با حفظ سهم بیمه آن‌ها، ارائه اطلاعات آموزشی به فعالان فرش و ازنظر علمی نیز با فعال شدن دانشکده‌های فرش به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به فرش بیجار کمک کنند.

احترامی در بخش دیگری از سخنان خود اضافه کرد: مطابق آمار، زمانی 40 درصد از صادرات غیرنفتی کشور مختص فرش دستباف بود، البته بنده آمار جدید را ندارم اما چند سال پیش این آمار به یک تا یک و نیم درصد رسیده بود! که متأسفانه با توجه به حجم گسترده فعالان فرش که بالغ‌بر دو میلیون نفر هستند آمار نگران‌کننده‌ای بوده و باید اهمیت ویژه‌ای در این زمینه وجود داشته باشد.

وی در پایان با تأکید بر اینکه مجموع شرایط نشان می‌دهد که فرش بیجار نیازمند نگاه ویژه است، یادآوری کرد: اگر به این هنر صنعت توجه شود می‌توان باوجود ضعف در زمینه اقتصادی و اجتماعی به بافندگان و تولیدکننده‌ها کمک کرد چراکه اثرات اجتماعی بسیاری از قبیل آموزش خانواده‌ها، پر کردن اوقات فراغت، کمک‌خرج خانواده‌ها و موارد دیگر در آن مستتر است که می‌توان در فرش دستباف دید و برای آن‌ها برنامه‌ریزی کرد.

در خاتمه باید گفت؛ آنچه از این گفت‌وگو برآمد نشان از حال ناخوش فرش بیجار دارد، راستش غم برخی چیزها فرقی ندارد هنر و صنعت باشد یا آدم‌ها، زمانی عمیق‌تر می‌شود که گذشته خوبی داشته باشد و مرور زمان اعتبار آن را تحت‌الشعاع قرار داده و حالش را ناخوش کند، آدم به گذشته‌اش نگاه می‌کند و غصه‌اش چند برابر می‌شود، اتفاقی که به نظرم بیجاری‌ها با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ امروز به گذشته درخشان و بروبیای این هنر صنعت نگاه می‌کنند و غصه‌‎هایشان چند برابر می‌شود.

صورت‌مسئله مشخص است و فرمول پیچیده‌ای ندارد، پس باید دید راه چاره چیست؟ مثل همیشه معتقدم یک دست صدا ندارد و برای احیای وضعیت فرش بیجار باید عوامل مختلفی دست‌به‌دست هم بدهند تا این هنر به جایگاه خود بازگردد؛ از هدفمند کردن آموزش فرش در دانشگاه‌های کردستان گرفته تا ارائه تسهیلات به تولیدکننده‌ها و حتی فراهم کردن شرایط برای صادرات از خود این استان؛ نباید فرشی که زیبایی و استحکامش بیش از ایران در سایر کشورها شناخته‌شده به چنین روندی ادامه دهد و برای آیندگان کردها به یک خاطره تبدیل شود، نباید کشورهایی که به تقلید از طرح و نقشه این فرش به نام «بیجار» سلیقه قشر متوسط بازارهای جهانی را تسخیر کرده‌اند خیالشان راحت باشد.

باید مسؤولان فکری برای این کار بکنند، نباید عاشقان فرش بیجار که هنوز دست از کار نکشیده‌ و با همه محرومیت‌ها تاروپود زندگی خود را به دار قالی گره‌زده‌اند ناامید شوند و دغدغه آن‌ها سرمایه در گردش و بیمه باشد... نباید دار قالی بیجاری‌ها کم شده و محدود به خانه‌ها شود، باید اساتید این فن در کارگاه‌های بزرگ هنرنمایی کنند. نباید بافنده برای چند میلیون وام دو سال دوندگی کند و دست‌آخر هم عطای کار را به لقایش ببخشد!

فرش بیجار نیازمند توجه است، مسؤولان کردستانی می‏‎بایست دور یک میز نشسته و هرکدام گوشه‌ای از کار را بر عهده گیرند تا حال ناخوش این صنعت خوب شود، اگر فکری به حال فعالان این صنعت در خانه‌های تودرتوی کردستان که عموماً قشر متوسط و پایین بوده و کسادی بازار بیش از همه آن‌ها را به مشقت می‌اندازد، نشود، دیری نمی‌پاید که این افراد بیکار شده و به حاشیه شهرهای دیگر مهاجرت کرده و علاوه بر مشکلاتی که برای خود آن‌ها پیش می‌آید مشکل دیگری نیز برای کشور فراهم کنند. پس تا دیرتر نشده باید فکری کرد.