سپهرغرب، گروه - شهره کرمی :

برای این منظور کافی است به نزدیک‌ترین موزه محل زندگی خود سری بزنید، خواهید دید که انواع اشیاء و آثار باقی‌مانده از گذشتگان در آن وجود دارد و شما به گذشته سفری کوتاه خواهید داشت.

موزه‌ها در سراسر جهان به‌عنوان یکی از برترین جاذبه‌های گردشگری به حساب می‌آیند و آثار هنری و تاریخی خارق‌العاده‌ای در آن‌ها گردآوری شده است که برای بازدیدکنندگان به نمایش گذاشته می‌شوند. موزه شهرهایی مانند همدان که دارای پیشینه تاریخی چندین‌هزارساله است، ازنظر غنای آثار به‌گونه‌ای است که موجب جذب گردشگران بسیار داخلی و خارجی می‌شود.

به‌منظور اطلاع از وضعیت و میزان بازدید نوروزی با امیرحسین فریبا، مسئول موزه‌ها و بناهای تاریخی استان همدان گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

مسئول موزه‌ها و بناهای تاریخی استان همدان تعداد بازدیدکننده‌ها از موزه‌ها و بناهای تاریخی استان همدان را 119 هزار نفر برشمرد و اظهار کرد: از این تعداد در ایام نوروز 72 هزار و 945 نفر از موزه‌های زیر پوشش اداره کل میراث فرهنگی بازدید کردند که بیشترین آن به موزه آرامگاه بوعلی‌سینا و سپس موزه هگمتانه اختصاص دارد؛ امید است مسافران در ایام عید فطر نیز از این موزه‌ها بازدید کنند.

امیرحسین فریبا با بیان اینکه تعداد موزه‌هایی که در کل استان همدان فعالیت دارند 21 موزه است، گفت: از این بین هشت موزه زیر نظر اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشکری استان فعالیت دارند.

این مقام مسئول افزود: این موزه‌ها شامل موزه هگمتانه، موزه تخصصی بوعلی‌سینا در شهرستان همدان، موزه تاریخ و فرهنگ لطفعلیان در شهرستان ملایر، موزه حمام حاج‌آقا تراب با محوریت مردم‌شناسی، موزه تاریخ و فرهنگ شهرستان نهاوند و موزه شهدا با محوریت و موضوع شهدای دفاع مقدس در شهرستان نهاوند است که مشغول فعالیت هستند.

وی ادامه داد: موزه تاریخ و فرهنگ در شهرستان تویسرکان که معروف به خانه مسعودی است و موزه تاریخ و فرهنگ شهرستان اسدآباد نیز ازجمله موزه‌هایی هستند که تحت نظارت اداره کل میراث فرهنگی فعالیت دارند.

* همه موزه‌های استان فعال و درحال خدمات‌رسانی به بازدیدکنندگان هستند

فریبا با اشاره به اینکه درحال حاضر همه موزه‌های استان فعال و درحال خدمات رسانی به بازدیدکنندگان هستند، تأکید کرد: تعداد 13 موزه نیز به‌صورت موزه‌های خصوصی، مشارکتی و یا مربوط به دیگر دستگاه‌ها هستند که زیر نظر اداره کل میراث فرهنگی در سطح استان فعالیت دارند.

مسئول موزه‌ها و بناهای تاریخی استان همدان درخصوص وضعیت موزه منطقه‌ای غرب کشور اظهار کرد: این موزه درحال ساخت بوده و مخزن نگهداری اشیاء حدود 97 تا 98 درصد پیشرفت داشته است و هیچ مشکلی برای بهره‌برداری ندارد؛ تنها برای تأمین نیروی انسانی برای این فضا با مشکل روبه‌رو هستیم که درصورت تأمین، این موزه به بهره‌برداری خواهد رسید.

* از همه ابزارهای تبلیغاتی برای معرفی موزه‌های همدان استفاده شده است

وی در بخش پایانی سخنان خود درخصوص کارهای انجام‌شده برای تبلیغات و معرفی موزه‌های همدان در نوروز امسال گفت: از بستر فضای مجازی، تبلیغات محیطی، رسانه‌ها، صداوسیما و نشریات مختلف استفاده شد تا ظرفیت موزه‌های استان را به مسافرین معرفی کنیم.

در ادامه با توجه به اهمیت موضوع با سیدمحمد بهشتی، رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور درخصوص آنچه برای رونق موزه‌ها اهمیت دارد گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:

* نخستین وظیفه هر موزه حفاظت کردن است

رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور به شرح وظیفه هر موزه در کشور پرداخت و گفت: هر موزه به یک منظور ساخته می‌شود و چند وظیفه دارد که نخستین آن‌ها حفاظت کردن، اعم از اقدامات حقوقی، فنی، مرمت و امنیت است.

* دومین وظیفه هر موزه پژوهش است

بهشتی دومین وظیفه موزه را پژوهش معرفی کرد و افزود: این بدان معنا است که باید کارشناسانی در موزه وجود داشته باشند تا آثاری که در موزه هستند را مورد مطالعه قرار دهد و یا زمینه دسترسی محققین در رشته‌های مختلف فراهم شود که دسترسی به آثاری که در موزه موجود است، برایشان تسهیل شود تا درخصوص آن‌ها مطالعه کنند و شناخت لازم نسبت به اشیاء، فرهنگ، تاریخ و آن آثار پیدا شود.

وی سومین وظیفه را معرفی برای انواع و اقسام مخاطب برشمرد و اظهار کرد: این بدان معنی است که باید برای مخاطب آثار موجود در موزه را به‌خوبی معرفی کنند و رازهای این فضا برای مخاطبان داخلی و خارجی بیان شود.

بهشتی توضیح داد: این بیان رازها باید برای افراد مختلف از کودکان گرفته تا دیگر گروه‌های سنی که مخاطب موزه هستند، باشد.

رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور با اشاره به اینکه برای انجام این کارها تجربیاتی در سطح جهانی و ملی وجود دارد، افزود: امروز اگر به موزه‌ها در سطح جهانی نیز نگاه کنیم، خواهیم دید شرایط قرن نوزدهم را ندارند، در آن زمان تجربه کافی و فناوری وجود نداشت.

وی اذعان کرد: امروزه موزه‌ها گام به گام به سمت توانمندی در این حوزه و سه اصلی که ذکر شد رفته‌اند، البته موزه‌های ما نیز در این زمینه صاحب تجربه هستند و کارهای بزرگی در آن‌ها انجام شده است.

بهشتی با بیان اینکه وقتی موزه را به گردشگر ربط بدهیم موضوع متفاوت است، گفت: منظور از توریست گردشگر خارجی و معمولاً غربی است؛ یعنی سفر افراد از آمریکای شمالی و اروپای شمالی را توریست قلمداد می‌کنند، درحالی که گردشگر خارجی به مسافری گفته می‌شود که از هر جای دنیا به کشور دیگر مثل ایران برای آشنا شدن با فرهنگ و تاریخ ما سفر کند.

* موزه‌ها در بیان تاریخ و فرهنگ هر جامعه نقش اساسی دارند

رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور تأکید کرد: در این بین موزه‌ها از نقش اساسی برخوردار هستند و کمک خواهند کرد تا گردشگران با تاریخ و فرهنگ ما ضمن طی مسیر کوتاه‌تری، آشنا شوند.

وی موزه‌ها را فراهم‌کننده شرایطی با یک جلوه‌ و تصویر از جامعه میزبان برای گردشگران برشمرد و گفت: این درحالی است که شما این تصویر را در جامعه به‌سختی پیدا خواهید کرد.

بهشتی با بیان اینکه سؤال اصلی این است که چه باید کرد تا گردشگری در کشور ما رونق بیشتری داشته باشد؟ افزود: مانع ورود گردشگر خارجی به سرزمین ما نبود جذابیت در کشورمان نیست، مسلماً ایران یکی از 10 مقصد نخست برای گردشگران جهان است؛ چراکه به‌لحاظ فرهنگ، تاریخ و آثار باقی‌مانده و هر آنچه برای یک گردشگر می‌تواند جذابیت داشته باشد، چیزی کم ندارد و همچنین ازجمله ارزان‌‎ترین کشورها برای گردشگران خارجی است.

وی با بیان اینکه هزینه‎ نیز دلیل عدم حضور گسترده گردشگران خارجی در کشور ما نیست، تأکید کرد: تغییرات قیمت دلار در کشور ما موجب شده تا سفر برای گردشگران خارجی ارزان‌قیمت باشد؛ خوشبختانه امروز در ایران به اندازه کافی خدمات اقامتی رفاهی برای حضور گردشگر وجود دارد.

رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور توضیح داد: البته مشکلاتی در این حوزه وجود دارد، اما تعداد زیادی فضا و مرکز ارائه خدمات گردشگری (نسبت به گردشگرانی که به کشور ما سفر می‌کنند) در اختیار داریم و در صورت حضور گردشگر، نواقص این حوزه نیز رفع خواهد شد.

وی مانع اصلی درخصوص حضور گردشگران در ایران را ساخت تصویری که رسانه‌های جهانی از کشور ما ساخته‌اند و موجب ایران‌هراسی شده است معرفی کرد و افزود: چنین تبلیغاتی موجب می‌شود تا افراد برای سفر ایران را انتخاب نکنند.

* برای معرفی بهتر موزه‌های ایران از کمیته ملی موزه‌ها کمک گرفته شود

بهشتی در بخش دیگر سخنان خود با بیان اینکه خوشبختانه ما در ایران رشته‌ موزه‌داری را در دانشگاه‌ها داریم، اظهار کرد: یک نهاد مثل ایکوم ایران (کمیته ملی موزه‌ها) را هم داریم که یک سمن خیلی فعال در این زمینه است؛ باید از این ظرفیت‌ها برای معرفی بهتر موزه‌ها استفاده شود.

وی در ادامه با اشاره به اینکه مسلماً به تعداد کافی نیروی متخصص برای معرفی موزه‌ها در سطح کشور وجود ندارد و یا مهارت‌هایی که کمک می‌کند تا موزه‌‍‌دار بتواند ارتباط بین مخاطب و موزه‌ ایجاد کند آموزش داده نشده، گفت: حل این مشکلات با آموزش میسر خواهد شد، چراکه ما این ظرفیت‌ را در کشور داریم که بتوانیم در این خصوص آموزش‌های لازم را در اختیار متقاضیان قرار دهیم؛ اما مهم این است که امر مذکور درست مدیریت شود.

بهشتی با تأکید بر اینکه این گرفتاری را از زمان ادغام میراث فرهنگی و گردشگری شاهدیم که صدمه جدی به این دستگاه‌ها وارد شد، خاطرنشان کرد: مدیران این دستگاه‌های تخصصی که عمدتاً می‌بایست در تراز تخصص انتخاب شوند، در تراز سیاست سنجیده می‌شوند که آثار سوئی را برای این حوزه به دنبال دارد.

رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور توضیح داد: باید دید چه تعداد از مدیرکل‌های سطح کشور متخصص در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری هستند؟ به تعبیری «ذات‌نایافته از هستی‌بخش/ کی تواند که شود هستی‌‌بخش؟»

بهشتی در پایان با تأکید بر اینکه اگر آن سه مأموریت اصلی موزه‌ها که پیش‌تر بیان شد درنظر گرفته شود همه موارد در مخزن، ساختمان، اسناد ویترین فضای نمایشگاهی، وسایل کمک‌آموزشی مورد نیاز موزه، موزه‌دار فضای مجازی و انواع و اقسام موارد باید به کمک هم بیایند تا مأموریت اصلی انجام شود، افزود: ما موزه‌هایی را شاهدیم که تنها در حد مخزن هستند و در برخی فقط بازدید اتفاق می‌افتد، بدون اینکه تغییر و تحولی در افراد بازدیدکننده ایجاد شود.

باید گفت ایران ازنظر تاریخی، اشیاء با ارزش قدیمی، کتب و هر آنچه که مورد نیاز هر موزه باشد، غنی است و ما شاهد انواع مختلف اشیاء به‌جای‌مانده از تمدن‌های مختلف بشری در جای‌جای ایران عزیزمان هستیم که نیاز است تا با کمک افراد متخصص در حوزه تبلیغات در سطح ملی و جهانی معرفی شوند.

متأسفانه در سطح شهر همدان تبلیغات چندانی برای معرفی موزه‌ها انجام نمی‌شود تا افراد محلی و هر گردشگری را به خود جذب کند؛ ما در برخی مقاطع همچون زمانی که 11 اثر زرین و سیمین همدان در موزه هگمتانه به نمایش درآمد، شاهد حضور گسترده مردم در موزه‌ها بودیم. به‌راستی آیا مدارس، دانشگاه‌ها و سایرین برای آشنایی و انس مردم با گذشته خود در موزه‌ها برنامه‌ای دارند؟

یکی از مهم‌ترین موضوعات برای رونق موزه‌ها حضور راهنمایان آموزش‌دیده و مسلط است که رازها و داستان هریک از اشیاء آن را بتواند برای رده‌های سنی مختلف بیان کند.

شهره کرمی