این روزها که اغلب شرایط اقتصادی، کمتر مجال تفریح و سفر را به مردم می‌دهد، شاید اندک دلخوشی آنان قدم زدن‌های گاه‌به‌گاه در میان کوچه پس‌کوچه‌های زیبای شهر و لذت بردن از کنار رود و سایه درختی باشد.

 

اما افسوس که در چند ماه اخیر هرگاه که قدم در راه نهادیم، انبوه زباله‌ها در گوشه گوشه شهر، شیشه‌های خرد شده در کنار مسیرها، زباله‌های گیر کرده در مسیر جوی‌ها و بوی تعفن زباله‌های انباشته شده در باکس‌ها و زباله جمع‌آوری نشده در اطراف آن‌ها، لذت پیاده‌روی و استفاده از هوای خوب را از ما ربوده است.

 

در این مورد ذکر دو مسئله جداگانه ضروری است؛ نخست اینکه عملکرد همشهریان ما در نوع خود بی‌نظیر است که در عصر اطلاعات و پیشرفت بشری، امری بدیهی مثل نظافت شهر را رعایت نمی‌کنند.

 

مثل اینکه مجبور باشید دائم به فرزند نوجوانتان یادآوری کنید که به دوستان و آشنایان سلام کند؛ همین نشان‌دهنده عقب‌ماندگی در رشد اجتماعی است.

 

به‌نظرم هرچه در این باب بگوییم گزاف است آن هم برای مردم شریف همدان که پاکیزگی منازلشان همیشه زبانزد بوده و برایشان اهمیت خاصی دارد، پس لازم است تأکید کنم عزیزان شهر را هم دریابید زیرا سکونت و تردد در شهر، تعهداتی را برای مدیران شهری و تکالیفی را برای شهروندان به همراه دارد، شهروند و شهر مکمل یکدیگرند؛ این دو مقوله با هم ارتباط ذاتی دارند و نمی‌توان آن‌ها را از هم جدا کرد.

 

حقوق و تکالیف در برابر هم قرار می‌گیرند و هر کسی در قبال حقی که به او تعلق می‌گیرد موظف است و وظیفه‌ای را انجام دهد و تکلیفی بر عهده‌ او است.

 

حق شهروندان استفاده از امکانات و بهره‌گیری از زیرساخت‌های شهری است و تکلیفشان نیز تلاش برای داشتن شهری پاکیزه و خوب است، به قول معروف شهر خوب ساختنی است نه یافتنی این شهروندان هستند که باعث می‌شوند با رعایت قوانین شهروندی و تعهد به حقوق شهروندی خود، شهر زیبنده‌ای داشته باشند.

 

یکی از این موارد مهم که با سلامت شهروندان به طور مستقیم در ارتباط است تلاش برای نظافت و بهداشت شهر از زباله‌ها و پسماند‌های احتمالی به‌منظور جلوگیری از زشتی و آلودگی، شهری است نکته دوم اینکه کوتاهی و کم‌کاری شهرداری همدان به‌عنوان مسئول پاکیزگی شهر را نمی‌توان نادیده گرفت.

 

آیا حفظ پاکیزگی شهر از اصلی‌ترین و مقدماتی‌ترین وظیفه شهرداری نیست؟ آیا واقعاً حفظ پاکیزگی شهری مثل همدان برای مجموعه شهرداری آنقدر سخت و طاقت‌فرساست که به‌صورت نامنظم و ناقص با نادیده گرفتن بخش‌هایی از آن انجام می‌شود.

 

این در حالی است که نگهداشت شهر (شست‌وشوی معابر، جمع‌آوری زباله، لایروبی و نظافت نهرها و جوی‌ها، پاکسازی فضاهای سبز و جارو کردن معابر شهری) اصلی‌ترین وظیفه و مأموریت شهرداری است و ‌بی‌توجهی به این موارد سبب بروز مشکلات زیست‌محیطی می‌شود که قطعاً با نارضایتی شهروندان همراه خواهد شد.

 

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با مرتضی رضایی؛ معاون خدمات شهری شهرداری همدان و نادر صادقیان؛ جامعه‌شناس و پژوهشگر گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

 

معاون خدمات شهری شهرداری همدان با بیان اینکه متأسفانه اغلب مسئله وجود زباله و انباشت آن را طی روز در شهر شاهد هستیم، گفت: عمده مشکل ما به این موضوع بازمی‌گردد که برخی از همشهریان ساعت مقرر برای بیرون گذاشتن زباله در شب را رعایت نمی‌کنند.

 

مرتضی رضایی با تأکید بر اینکه جمع‌آوری زباله از درب منازل طبق برنامه‌ریزی انجام‌شده و اعلام‌شده از سوی رسانه‌ها به جهت اطلاع‌رسانی به شهروندان، از ساعت 9 شب تا 3 بامداد با ماشین‌آلات انجام می‌شود گفت: عده‌ای در ساعت تعریف‌شده نسبت به بیرون گذاشتن زباله اقدام نمی‌کنند و طی روز آن را در معابر یا باکس‌ها می‌گذارند؛ این امر نه‌تنها زیبایی شهر بلکه زیست‌پذیری آن را به لحاظ افزایش حیوانات موذی و زباله‌گردی تحت تأثیر قرار می‌دهد.

 

وی با تأکید بر اینکه حتی پس از اتمام کارِ گروه‌های جمع‌آوری زباله از ساعت چهار صبح شاهد حضور پاکبان‌ها در راستای پاکسازی معابر از زباله‌‌های باقی‌مانده احتمالی هستیم تا شهروندان روز خود را با تردد در شهری عاری از زباله آغاز کنند.

 

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر در حوزه جمع‌آوری زباله، 150 نیروی ثابت با 45 ماشین اختصاصی فعالیت دارند، گفت: برای پاکسازی معابر نیز 700 نیرو به‌صورت مستمر در معابر شهر فعالیت می‌کنند که حتی در برخی موارد از تعداد استاندارد تعریف‌شده نیز بیشتر است به طوری که در برخی نقاط همچون بازار و پیاده‌راه ما نیروی ثابت پاکبانی بنا به نیاز در نظر گرفتیم.

 

این مقام مسئول با اشاره به اینکه شهروندان گرامی در صورت مشاهده وجود زباله و یا عدم پاکسازی معبری می‌توانند آن را با سامانه 137 درمیان گذاشته و تا حصول نتیجه پیگیر کار باشند، اظهار کرد: در صورت پرتکرار بودن چنین اتفاقاتی در یک محله، منطقه و معبر یقیناً در برخورد با همکاران ورود خواهیم کرد.

 

رضایی با اشاره به اینکه متأسفانه علیرغم تأکید بر رعایت ساعت بیرون گذاشتن زباله که از ساعت 9 شب آغاز می‌شود، (در هر محله ساعت جمع‌آوری با محل دیگر متفاوت است) گفت: شهروندان در نزدیک‌ترین ساعت به مهلت تعیین‌شده باید این کار ار انجام دهند این امر باعث می‌شود پلاستیک زباله مورد نظر توسط حیوانات موذی و یا زباله‌گردها برای تکفیک مواد بازیافتی، در محل تخلیه نشود.

 

وی با تأکید بر اینکه متأسفانه برخی‌ها وجود سطل‌های زباله در محل را به‌مثابه آن قلمداد می‌کنند که هر ساعت از شبانه‌روز می‌توانند زباله منزل خود را در آن بیندازند تشریح کرد: همین باعث پر شدن این باکس‌ها در روز و دوباره‌کاری و تحمیل هزینه گزاف بر معاون خدمات شهری می‌شود.

 

وی با اشاره به لزوم تفکیک زباله از مبدأ، تشریح کرد: در صورت تحقق آن شاهد کاهش میزان تولید زباله و تعداد زباله‌گردها در شهر خواهیم بود.

 

معاون خدمات شهری شهرداری همدان با بیان اینکه در این زمینه نصب و استفاده از اپلیکیشن بهروب می‌تواند کارساز باشد، تصریح کرد: از این طریق اکیپ جمع‌آوری مواد بازیافتی در درب منزل حاضر شده و به ازای مواد بازیافتی دریافتی پول نقد و یا مواد شوینده در اختیار شهروندان قرار می‌دهند.

 

در ادامه جامعه‌شناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی نیز با بیان اینکه در مواجهه با چنین مواردی که نیازمند مشارکت شهروندان است صرفاً توجه به فرهنگ‌سازی کافی نیست، گفت: در این خصوص فرهنگ تنها علت نیست بلکه این مهم در ارتباط متقابل با سیاستگذاری، برنامه‌ریزی، فضای اقتصادی است.

 

نادر صادقیان با تأکید بر اینکه ما باید در کلان مدیریت شهری برای هر خرده‌ساختار، موضوع سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و فرهنگ را درنظر بگیریم، تشریح کرد: لازم است در این بخش‌ها توازن، تعادل و همه‌جانبه‌نگری برای هر موضوع و ساختاری در نظر گرفته شود.

 

وی با تأکید بر اینکه رعایت این شرایط نهایتاً در ارتقای سطح فرهنگی برای هر ساختار تعریف‌شده در شهروندان مؤثر خواهد بود، خاطرنشان کرد: واقعیت این است که در حوزه سیاستگذاری و نظام برنامه‌ریزی مدیریت شهری خلأ‌های جدی وجود دارد که نادیده انگاشته می‌شوند.

 

این پژوهشگر اجتماعی با ابراز اینکه در بخش اجرا نیز وجود این خلأها باعث می‌شود نتوانند این ساختار تعریف‌شده را به برنامه‌ای سنجیده و قابل اجرا و همه‌جانبه بدل کنند، افزود: در بسیاری از موارد نیز افراد به‌کار گرفته شده از تخصص لازم برخوردار نبوده و حتی بودجه دریافتی برای موضوع تناسب ندارد.

 

صادقیان با اشاره به اینکه برون‌داد این نواقص یقیناً در فرهنگ عمومی تأثیر سویی ‌خواهد داشت، ابراز کرد: امروز اگر نگاهی به کشورهای موفق در این عرصه داشته باشیم شاهد خواهیم بود که نظام مدیریت شهری در بخش‌های مختلف، تخصصی است.

 

وی با عنوان اینکه متأسفانه در کشور ما اغلب افرادی که در مدیریت شهری عهده‌دار مسئولیتی می‌شوند از تخصص و کارآمدی لازم برخوردار نبوده و در عین حال اعضای شوراهای شهر افراد متخصصی نیستند که از چندین سال تجربه کاری و تخصص در حوزه مدیریت شهری برخوردار باشند، افزود: مجموعه این عوامل دست به دست هم داده و نهایتاً در حوزه برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌ها با خلأ مواجه می‌شویم.

 

این جامعه‌شناس ادامه داد: درواقع ما در شهرها شاهد مدیریت ناکارآمدی شهری هستیم که نتیجه آن چیزی جز بی‌انگیزگی، عدم آموزش درست و هدایت به سمت و سوی جلب مشارکت نخواهد بود.

 

صادقیان با تأکید بر اینکه متأسفانه در حال حاضر مسئله اصلی و مانع پیش رو برای جلب مشارکت و عدم همکاری مردم در موضوعاتی این چنینی، به نبود مشارکت بازمی‌گردد، تصریح کرد: اگر مشارکت را به‌مثابه انسان درنظر بگیریم قلب آن مدیریت است اما مردم در حوزه‌های مدیریتی یعنی سیاستگذاری و برنامه‌ریزی ‌مورد توجه قرار نمی‌گیرند.

 

وی افزود: این تصمیم‌گیری‌ها از بالا به پایین اتفاق می‌افتند و تنها در اجرا خواهان مشارکت شهروندان هستیم؛ بنابراین با این رویکرد یقیناً نباید انتظار داشت با کارهای تبلیغاتی و آموزشی در نبود مشارکت همه‌جانبه، بتوان همکاری و همراهی مردم را جلب کرد.