متأسفانه بسیاری از والدین در مواجهه با خطرات جنسی کودکان، آموزش‌های لازم را دریافت نکرده و نمی‌دانند چگونه باید فرزند خود را راهنمایی کنند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد اطلاعات غلط یا ناکافی در این زمینه، کودک را در معرض آسیب‌های بیشتر قرار می‌دهد و اغلب کودکان آسیب‌دیده از ابراز مسئله خود به خانواده‌ها واهمه دارند. در چنین شرایطی، اقدامات سریع و حمایت‌های روانی و اجتماعی، به‌ویژه از طریق اورژانس اجتماعی بهزیستی می‌تواند از پیامد‌های طولانی‌مدت این آسیب‌ها جلوگیری کند.
آموزش خودمراقبتی از سنین پایین، بهترین روش پیشگیری است. کودکان باید بدانند که بدن آن‌ها خصوصی است و هیچ‌کس حتی اعضای خانواده، دوستان یا معلمان اجازه لمس اندام خصوصی آن‌ها را ندارد. بهترین سن آموزش مرز‌های بدن بین پنج تا 6 سالگی است. در این سنین کودک باید توانایی «نه گفتن» و شناسایی خطر را یاد بگیرد تا در موقعیت‌های تهدیدآمیز بتواند واکنش مناسب نشان دهد. به همین دلیل والدین باید فضایی امن و صمیمی ایجاد کنند تا کودک بتواند احساسات و نگرانی‌های خود را بدون ترس با آن‌ها در میان بگذارد.
والدین باید مراقب تغییرات رفتاری کودکان باشند؛ نشانه‌هایی مانند اضطراب، انزوا، افت تحصیلی، کابوس‌های شبانه، پرخاشگری و تغییرات در رفتار‌های جنسی می‌تواند هشداری برای وجود آزار باشد. برخورد مناسب با این نشانه‌ها و مراجعه به مشاوران و روان‌شناسان متخصص، کلید پیشگیری از پیامد‌های طولانی‌مدت است.
آگاهی کودکان درباره اینترنت و فضای برخط نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بسیاری از متجاوزان از فناوری‌های نوین برای سوءاستفاده جنسی از کودکان استفاده می‌کنند. آموزش نحوه حفاظت از اطلاعات شخصی و محدودیت‌های استفاده از اینترنت، کودک را قادر می‌سازد تا خطرات دیجیتال را تشخیص داده و در صورت مواجهه به والدین خود اطلاع دهد.
روان‌شناسان و مشاوران مدارس نیز نقش مؤثری در آموزش و پیشگیری دارند، اما متأسفانه بسیاری از آن‌ها آموزش‌های عملی کافی درباره رفتار‌های جنسی سالم و مواجهه با کودک‌آزاری را ندیده‌اند. به‌روزرسانی آموزش‌ها و ایجاد گزینش‌های دقیق‌تر برای پذیرش نیرو‌های آموزشی می‌تواند از آسیب‌های احتمالی به کودکان جلوگیری کند.
بسیاری از متجاوزان، خود در دوران کودکی قربانی آزار جنسی شده‌اند یا دچار اختلالات شخصیتی و روانی هستند. آن‌ها معمولاً توانایی پنهان کردن رفتار‌های خطرناک خود را دارند و شناسایی آن‌ها بدون آموزش تخصصی دشوار است؛ بنابراین تمرکز بر آموزش کودکان و ایجاد مرز‌های ایمن، مؤثرترین راه مقابله با این پدیده است.
والدین باید مرزها، حریم شخصی و خودمراقبتی را به فرزندان خود بیاموزند. کودک باید بداند که حق دارد از هرگونه لمس نامطلوب خودداری و مخالفت کند و «نه» بگوید. این مهارت نه‌تنها او را در برابر آزار‌های جنسی محافظت می‌کند، بلکه اعتماد به‌نفس، خوددوستی و توانایی تصمیم‌گیری سالم او را نیز تقویت می‌کند.
در نهایت، پیشگیری و آموزش باید از سنین پیش‌دبستانی آغاز شود و با استمرار در خانواده و مدرسه ادامه یابد. والدین و مربیان باید محیطی امن، صمیمی و حمایتگر برای کودک فراهم کنند تا او بتواند با اعتماد و آرامش مسائل خود را بیان کند و در صورت مواجهه با خطر، واکنش مناسبی داشته باشد. آموزش خودمراقبتی و مهارت‌های ایمنی کودک را قادر می‌سازد نه‌تنها در برابر آزار جنسی، بلکه در بسیاری از خطرات اجتماعی دیگر نیز محافظت شود.
*حسین فصیحی