ایران بیش از 70 سال است که با اقتصادی وابسته به نفت، درگیر بیماری‌هایی نظیر رانت و بهره‌وری پایین بوده و به همین دلیل نیز به رقبا و دشمنان فرصت تحریم را داده است. در حالی که کشور ظرفیت‌های بی‌شماری برای رهایی از این وضعیت دارد که ازجمله آن‌ها می‌‌توان به موقعیت ممتاز ازنظر نیروی انسانی نوآور و خلاق اشاره کرد اما به دلیل رویکرد مصرف‌گرایی در اقتصاد نفتی کشور، این سرمایه اجتماعی با وجود تأکید بر اقتصاد دانش‌محور نادیده گرفته می‌شود به‌گونه‌ای که امروز در مقطعی قرار داریم که ازنظر انتخاب برای نجات اقتصاد، به یک دوراهی اجباری رسیده‌ایم چراکه طی سال‌های اخیر اغلب کارشناسان اهل فن به این نتیجه رسیده‌اند که تداوم مصرف و فروش سوخت‌های فسیلی نتوانسته کشور ما را از مشکلات عدیده اقتصادی نجات دهد.بر این اساس با توجه به اهمیت تقویت اقتصاد دانش‌محور برآن شدیم تا گفت‌و‌گویی را با استاد دانشگاه و مشاور تجاری‌سازی و درعین‌حال مدیر عامل چند شرکت شتاب‌دهنده؛ در خصوص نقش تربیتی نیروی انسانی در تقویت این مهم ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

شهرام آجرلو با بیان اینکه قطعاً نیروی انسانی ارزشمندترین شاخص برای هر مجموعه ازجمله مجموعه‌های دانش‌بنیان محسوب می‌شود گفت: با توجه به اینکه شاخص مذکور خلاقیت و نوآوری لازم را برای تحرک این شرکت‌ها به همراه دارد در شرکت‌های دانش‌بنیان از اهمیت ویژه‌تری برخوردار بوده و به تعبیر بهتر حرف اول را در این مجموعه‌ها می‌زند.

وی با بیان اینکه خوشبختانه ظرفیت نیروی انسانی لازم در شرکت‌های دانش‌بنیان وجود دارد، اظهار کرد: اما مسئله این است که این نیروی انسانی که بالفطره از ظرفیت نوآورانه برخوردار است در بخش‌های مختلف نیازمند آموزش بوده و باید در مسیری قرار گیرد که به این باور برسد دانش ضمنی فرد با آنچه در این شرکت‌ها برای رسیدن به موفقیت مورد نیاز است تفاوت دارد.

وی با اشاره اینکه در عمل وارد شدن به عرصه‌های رقابتی شرکت‌های دانش‌بنیان با آنچه من به‌عنوان یک فرد خلاق در ذهن خود پرورانده‌ام متفاوت است مطرح کرد: چراکه موضوعاتی همچون مالکیت معنوی، کار تیمی، مدیریت درست شرکت و موضوعاتی دیگر نیز دراین‌بین مطرح می‌شود.

این دارنده نشان طلای جهانی مخترعان کانادا با تأکید بر اینکه این تفاوت‌ها را بنده با حضور در رقابت‌های جهانی دریافتم اذعان کرد: آنچه مسلم است اینکه فرد خلاق و نوآور می‌بایست به مهارت‌های عنوان‌شده برسد تا بتواند با ایجاد یک گروه نسبت به تجاری‌سازی محصول خود اقدام کند.

آجرلو با تأکید بر اینکه در حال حاضر متأسفانه اغلب افراد خلاق و نوآور در شرکت‌های دانش‌بنیان به‌نظر بنده از دانش و مهارت‌های عنوان‌شده به میزان کافی برخوردار نیستند، تصریح کرد: متأسفانه اغلب افراد دارای ایده تک‌بعدی هستند.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه کار تیمی در فضای فعالیت‌های نوآورانه و شرکت‌های دانش‌بنیان بسیار ضعیف است، اظهار کرد: علاوه بر اینکه در بخش مدیریت به‌ویژه مدیریت کسب و کار نیز دارای ضعف هستیم پس به نظر بنده این آموزش‌ها می‌تواند به‌عنوان مکملی برای افرادی دارای ظرفیت نوآورانه و خلاق باشد.

مدیر مرکز فابا استان البرز با تأکید بر اینکه متأسفانه اغلب افراد خلاق و نوآور با وجود داشتن ظرفیت برای آموختن از دانش عینی در عرصه فعالیت دانش‌محور و الزامات آن بی‌بهره و یا کم‌بهره‌اند، اذعان کرد: اغلب این افراد از موضوعاتی همچون مهارت‌های حوزه کسب و کار و فعالیت‌های تیمی ناآگاه هستند حال آنکه در صورت دریافت این مهارت‌ها این افراد خلاق به کارآفرینان موفقی تبدیل خواهند شد.

آجرلو با اشاره به اینکه متأسفانه در ایران چون این افراد خلاق آموزش‌های لازم را دریافت نکرده و اعتمادها نسبت به کار گروهی در سطح پایینی قرار دارد همه به‌دنبال آن هستند تا همه‌چیز را خود، به سرانجام برسانند ابراز کرد: به‌طوری‌که یک فرد هم می‌خواهد مدیریت کسب و کار را در دست خود داشته و همه کارهای تعاملی و ارتباط با بازار را در حین انجام کار خلاقانه، به‌تنهایی انجام دهد.

وی با تأکید بر اینکه این روند در فضای کسب و کارهای دانش‌بنیان دنیا مرسوم نیست، ابراز کرد: در این کشورها فعالیت‌های فناورانه در قالب گروه دنبال شده و دراین‌بین از افرادی با دانش و مهارت‌های میان‌رشته‌ای برای پیشبرد اهدافشان استفاده می‌کنند.

مدیرعامل شتاب‌دهنده مرکز مشکات با تأکید بر اینکه بنده این تجربه را در رویدادهای جهانی مشاهده کردم گفت: در سال 98 ما به‌صورت گروهی توانستیم نشان طلا و جایزه ویژه پنجمین مسابقات بین‌المللی اختراعات کشور کانادا را با طراحی «توربین بادی ترکیبی» در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر بدست آوریم حال آنکه این مهم نتیجه یک فرایند گروهی بود زیرا تحصیلات بنده در عرصه ‌آی‌تی و تجارت هوشمند بود و در رشته برق مهارت چندانی برای این پروژه نداشتم؛ برای رسیدن به نتیجه مطلوب با افراد دارای مهارت‌های مختلف مورد نیاز، یک گروه را تشکیل داده و موفقیت بزرگی را خلق کردیم که این تعامل خود یک هنر نرم است و می‌بایست در نیروی انسانی خلاق ایجاد شود.

آجرلو با اشاره به اینکه متأسفانه این مدیریت در کسب وکارهای نوین ایران وجود ندارد تا بتوانند یکدیگر را بپذیرند افزود: در حال حاضر کار گروهی و استفاده از مهارت‌های میان‌رشته‌ای در شرکت‌های دانش‌بنیان ما ضعیف است.

وی با اشاره به اینکه بنده شخصاً از سال 95 از طریق آشنایی با مرکز فابا (مرکز فرهنگ‌سازی و آموزش بانکداری الکترونیک شبکه بانکی کشور) با حوزه‌های استارتاپی آشنا شدم، اذعان کرد: این مرکز در دو بخش به‌صورت تخصصی کار می‌کند، نخست فناوری‌های نوین مالی و دیگری شهر هوشمند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه با همکاری این مرکز بنده در حوزه استارتاپ‌ها ورود کردم و علاوه بر ارائه مشاور به تجارت کاریم نیز افزوده شد تشریح کرد: این مهم از آنجا برای من اهمیت داشت که فعالیت استارتاپی در ایران موضوعی نوین است و برای آن زمینه دانش مکتوب و عینی وجود نداشت.

آجرلو با اشاره به اینکه در ادامه روند فعالیت استارتاپی در سال 98 یعنی در بهبهه کرونا مجموعه‌ای به نام مرکز مشکات را راه‌اندازی کردم، افزود: مشکات مخفف مجموعه کلمات «مرکز شتاب‌دهی کسب‌وکارهای استارتاپی و تجاری‌سازی» است.

وی ادامه داد: این مرکز در سه حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی فعالیت دارد زیرا با بروز کرونا بسیاری موضوعات مرتبط با این سه بخش دچار خسارت شدند.

وی با بیان اینکه این سه بخش در موضوعاتی همچون مارکتینگ، فروش و دیده شدن با بروز کرونا دچار خسران شدند در حالی که در دنیا از تهدید ایجاد شده به‌عنوان یک فرصت استفاده کردند، افزود: برای نمونه با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده برای موزه لوور پاریس شرایط به گونه‌ای فراهم شده که در بستر فضای مجازی امکان بازدید از این موزه از کل جهان فراهم شود.

مدیرعامل شتاب‌دهنده مرکز مشکات با تأکید بر اینکه این امر جرقه‌ای بود برای راه‌اندازی مرکز مشکات در استان البرز تشریح کرد: این مرکز هم با سازمان میراث فرهنگی هم با سازمان فنی و حرفه‌ای استان در تعامل است تا به صاحبان ایده در حوزه استارتاپی در خصوص دیجیتال مارکتینگ، هوش تجاری و کسب و کارهای هوشمند مشاوره ‌دهد.

آجرلو با اشاره به نکته دیگری در عرصه ملزومات موفقیت شرکت‌های دانش‌بنیان اذعان کرد: ازآنجاکه سال‌هاست در دانشگاه تدریس می‌کنم تجربه به بنده ثابت کرده یکی از مشکلات بزرگ صاحبان کسب و کارهای نوین این است که این افراد اغلب جوانانی هستند که از دانش تئوری در حوزه تخصصی برخوردارند و شاید بخش اعظمی از این دانش حتی در حوزه صنعت، کاربردی نیست و همانطور که پیشتر عنوان شد در این مجموعه‌ها کمتر به موضوع بهره‌مندی از مهارت‌های میان‌رشته‌ای توجه می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه علاوه بر مدیریت درست کسب و کار، بهره‌مندی از مهارت‌های میان‌رشته‌ای و کار گروهی از آنجا که توان مالی اغلب شرکت‌های نوپا ضعیف است پس تعریف درست از محل تأمین اعتبار مورد نیاز برای این شرکت‌ها اهمیت بالایی دارد، اذعان کرد: حدود 90 درصد شرکت‌های این‌چنینی بر اساس این ضعف (مالی) دچار خطا شده و از طریق دریافت تسهیلات بانکی با شکست مواجه می‌شوند حال آنکه می‌بایست برای تأمین منابع مالی به محلی اعتماد کنند تا در صورت شکست خوردن ایده، دچار قسط و قرض نشوند.

وی با بیان اینکه در عرصه تأمین مالی برای شرکت‌های دانش‌بنیان شرایط باید به‌گونه‌ای فراهم شود که دغدغه مالی نداشته باشند ابراز کرد: استارتاپ‌ها طبق آمارهای جهانی تنها 10 درصد موفق بوده و 90 درصد آن‌ها محکوم به شکست می‌شوند پس سرمایه‌گذاران عادی تمایلی به حضور در این‌گونه کسب و کارها ندارند.

مدیرعامل شتاب‌دهنده مرکز مشکات با اشاره به اینکه مدل افرادی که در حوزه فعالیت‌های استارتاپی ورود می‌کنند از دیگر سرمایه‌گذاران متفاوت است و بسیار اندک‌اند زیرا آن‌ها با این علم که ممکن است سرمایه‌گذاریشان با شکست مواجه شود در این حوزه ورود می‌کنند تشریح کرد: بخشی از این افراد درواقع خیرین حوزه سرمایه‌گذاری در عرصه علم به‌حساب می‌آیند که با نگاه فرهنگی به‌دنبال خدمت به کشور هستند.

آجرلو افزود: علاوه بر این خیرین، ما با یکسری دیگر از سرمایه‌گذاران در این بخش مواجهیم که بر موضوعات خاص مورد نظر ایده‌پردازان، دانشی نیز دارند پس با علاقه در این بخش نسبت به سرمایه‌‌گذاری اقدام می‌کنند.

وی افزود: یکسری از سرمایه‌گذاران نیز به‌عنوان فرشتگان سرمایه‌گذار در این عرصه ورود می‌کنند بدین ترتیب که این افراد به طور مثال به ازای واگذاری تعدادی محصول نهایی، در عرصه سرمایه‌گذاری شرکت‌های این‌چنینی ورود می‌کنند.

این کارشناس حوزه استارتاپ‌ها، با تأکید بر اینکه استفاده از ظرفیت‌های دولتی (همچون معاون علمی ریاست جمهوری) برای فعالیت‌های استارتاپی و دانش‌بنیانی نیز از دیگر فضاهای جذب سرمایه‌گذار در این بخش است، ابراز کرد: ورود به این عرصه از طریق تجمیع سرمایه‌های خویشاوندی نیز از دیگر راه‌های پیش روی شرکت‌های دانش‌بنیان برای تأمین اعتبار از طریق دریافت تسهیلات به‌حساب می‌آید.