بیان خواب‌ و تشرفات بی‌ضابطه مهدویت را با خطر روبرو کرده‌است

آثار فاخر جایگزین کارهای کلیشه‌ای و بازاری شود

کتاب «بررسی و نقد تعدد قائمیت در جریان انحرافی احمد اسماعیل» نوشته «مسلم کامیاب» به‌تازگی و به همت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی رونمایی شد؛ در بررسی چرایی و اهداف نگارش این کتاب با مولف آن گفتگویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می‌شود:
حجت الاسلام مسلم کامیاب درباره نیازسنجی‌های صورت گرفته برای نگارش این کتاب، اظهار کرد: «بررسی و نقد تعدد قائمیت در جریان انحرافی احمد اسماعیل» به سفارش پژوهشکده مهدویت و آینده‌پژوهی وابسته به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، در 276 صفحه تدوین شده و اگرچه در سال 1400 منتشر شده است اما در سی‌امین هفته کتاب جمهوری اسلامی رونمایی شد.
 ضرورت پژوهش
این پژوهشگر و مولف مهدوی بیان کرد: از آنجایی که اعتقاد به تعدد قائمِ عدالت­گستر در روایات، منجر به تعدد مصادیق می‌شود، برای اثبات انحصار آن در وجود امام عصر(عج) این کتاب تالیف شد. چراکه جریان یمانی با اثبات قائمیت در احمد اسماعیل بصری برای وی کارکردهای فراوانی قائلند!
وی افزود: این جریان با طرح این ایده بخش عمده­ای از روایاتی را که در آنها از قائم عدالت‌گستر سخن به میان آمده است به نفع خود مصادره کرده و احمداسماعیل را اصل و اساس حکومت عدل جهانی قرار می‌دهند و به دنبال آن توجه مردم را از امام مهدی(عج) به سوی خود جلب می‌کنند. با این وصف با نفی و نقد این ایده بخش زیادی از روایاتی که این جریان به آن استناد می­کند از دست آنها خارج شده و در نتیجه بخشی از پازل این جریان که برای احمد اسماعیل در امر ظهور و برپائی حکومت جهانی چیده شده، از بین می­رود.
 ادعای قائمیت توسط احمد اسماعیل!!
حجت الاسلام کامیاب تصریح کرد: جریان احمد اسماعیل بصری با تفسیری خاص به مسئله قائمیت اشاره دارد. آنان با استناد به نصوص روایی متشابه و غیرمتشابه، قائل به دو قائم در یک زمان هستند!!. این جریان در دیدگاه‌های خود به قائمی قبل از ظهور و قائمی پس از ظهور اشاره دارد. آنها مدعی‌اند احمد اسماعیل بصری به عنوان قائم قبل از ظهور به دستور امام عصر(عج) موظف به اجرای دستورات حضرت حجت(عج) است. ما در این کتاب این دیدگاه را در قالب دوازده گفتار بررسی و نقد کرده ایم.
 نتایج تحقیق
کامیاب درباره نتایج تحقیق خود بیان کرد: در این تحقیق نتایجی به دست آمد که به مهمترین آنها اشاره می‌شود؛ نخست آنکه کاربرد واژه قائم که از القاب انحصاری امام مهدی(عج) در تفکر شیعی است بر اساس روایات با توجه به قرائن درون متنی بر دو مصداق، قائمیت اهل بیت(ع) و امام مهدی(عج) قابل تطبیق است. در صورت نبود قرینه با توجه به انبوه روایات، این واژه تبادر به امام مهدی(عج) دارد.
این مولف مهدوی در ادامه ابراز کرد: دوم آنکه، ائمه طاهرین(ع) که این میرات گرانسگ مهدوی را از خود به یادگار گذاشته اند هیچ وقت ادعای قائمیت نداشته بلکه از خود نفی نموده و آن را در موعود پایانی یعنی امام مهدی(عج) منحصر دانسته اند. سوم آنکه استنادات روایی این جریان در ایده تعدد قائم در مجموع دارای ضعف‌های متعددی است، برخی از آنان داری ضعف استنادی شامل منبع‌شناسی و سندی است.
وی افزود: بخش دیگر آنکه روایات آنان بر مدعای این جریان قابل اثبات نیست، چون برخی از آنان مخالفت قطعیه با اصول شیعه دارد. احادیث متشابه سیزده امام مانند حدیث لوح از این نمونه است. علاوه بر این، برخی دیگر از روایات آنان بر اساس ذوق‌گرایی و تحلیل‌های شخصی به همراه مغالطه بر قائمیت احمد اسماعیل حمل شده است. روایات نشانه‌های ظهور مانند خروج قائم بعد از حکومت سفیانی، روایات اوصاف ظاهری امام مهدی(عج) و ذریه امام مهدی(قوام من بعده) و نهی از قیام از این جمله هستند.
مولف «بررسی‌ونقد تعدد قائمیت در جریان انحرافی احمداسماعیل» تاکید کرد: همچنین، برخی دیگر از استنادات آنان با مدعای خود این جریان در تعارض است به طور نمونه روایات نهی از نام بردن امام مهدی(عج) بر قائمیت احمد اسماعیل ترجیح داده شده است در حالی که برای اثبات ادعای احمد اسماعیل به روایات دیگری اشاره شده که به طور آشکار به اسم او تصریح شده است و دیگران از آن آگاه بوده اند. نهایتا آنکه با مرور تمامی استنادات آنان، ادله این جریان اعم از مدعا است و صرف وجود برخی الفاظ یا روایات، دلالت و تطبیق آن بر احمد اسماعیل قابل پذیرش نیست.
 ضرورت پژوهش‌های فرقه ای مسئله‌محور در آموزه مهدویت
این پژوهشگر و مولف مهدوی درباره ضرورت پرداخت تخصصی به تبیین فرقه‌های انحرافی، گفت: ادعاهای دروغین در عرصه مهدویت، با توجه به گونه‌های آن و نیز امتداد تاریخی و پیامدهای منفی آن، مثل فرقه‌گرایی، هدر دادن ظرفیت‌های جامعه شیعی و تخریب اندیشه نجات‌گرایانه مهدویت، همیشه مورد توجه بوده است. اما مشکلی که اینجا وجود دارد آنکه رویکرد پژوهش‌ها «توصیفی محض» است و ما با فقدا‌ن «مسئله‌آفرینی» روبرو هستم.
کامیاب در ادامه گفت: اعتقادم بر این است اگر فرقه ای شکل گرفت باید پاسخگو باشیم اما کیفیت این پاسخ‌دهی نیازمند کار کارشناسی است، برای مثال زمینه‌های معرفتی و روانشناختی گرایش به فرقه‌های انحرافی بررسی شود، از جاهایی که باید روی آن کار شود، بستر روانشناختی است افرادی داریم که به دلیل ضعف عزت‌نفس، خودشیفتگی و شهرت‌طلبی و... سراغ ادعاهای دروغین می‌روند و جذف فرقه‌های انحرافی می‌شوند.
وی ادامه داد: در این میان برخی نقل خواب‌ها و تشرفات و کتاب‌هایی که در حوزه مهدویت اعتباری برای آنها قائل نیستیم، و متاسفانه بعضاً در منشورات و به دنبال آن در منابر به آنها استناد می‌شود، نیز به اینگونه جریان‌ها دامن می‌زنند. عدم تلقی درست از آموزه‌های دینی و رویکرد سهل اندیشی، سطحی و ظاهری از شریعت که با اعتماد به نقل‌های غیرمستند و تقدس‌گرایی همراه است خود چالشی است که نیاز به بررسی جدی دارد.
حجت الاسلام کامیاب افزود: بهره‌مندی مدعیان از اخبار و روایات مهدوی و از طرفی دیگر جمود فکری نسبت به اخبار، بدون تحلیل و بررسی و برنتافتن نقدهای فقه الحدیثی و جریان‌سازی مسئله تطبیق و تطبیق‌گرایی و اهتمام ویژه به مسائل خرافی و تکلیف گریزی از موارد دیگری که در حوزه انحرافات مهدوی می‌تواند مورد پژوهش قرار گیرد.
 رویکرد مواجهه با فرقه‌های انحرافی
وی با تاکید بر لزوم تقویت رویکرد پیشگیرانه در پرداخت به مدعیان دروغین مهدویت، گفت: درمان دیر جواب می‌دهد و زمان‌بر است باید در مواجهه با فرقه‌های انحرافی و ادعاهای دروغین، رویکرد پیشگیرانه داشته باشیم لذا باید رویکردمان را اصلاح و بررسی کنیم چه چیز مردم را جذب می‌کند. تا خلاءها را نبینیم در مواجهه با چالش‌های فرقه ای پیروز نخواهیم بود.
 جنگ شناختی در حوزه مهدویت و ضرورت تولید آثار فاخر
کامیاب با بیان اینکه در حوزه مهدویت با جنگ نرم، شناختی یا ادراکی روبرو هستیم، تاکید کرد: برخی غربی‌ها و نیز صهیونیزم جهانی در این حوزه فعال هستند و به جنگ اصلی‌ترین رکن تشیع یعنی مسئله امامت آمده اند. آنان مسائلی مانند: اصل آموزه مهدویت، تولد حضرت، موضوع نیابت امام(ع)، سیره امام(عج) در دوران ظهور و تقابل خشن امام مهدی(عج) با مردم را مطرح کرده اند؛ از این رو، جامعه علمی باید آثار مرتبط با این موضوعات را مورد بررسی قرار دهد و از کارهای کم اهمیت و کلیشه ای پرهیز کند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: علی‌رغم این حد از هجمه، مکتوبات ما در حوزه پاسخگویی کم است و آثار تولیدشده در حوزه مهدویت بیشتر جنبه بازاری و عوامانه دارد و برخی از این آثار خود به آموزه مهدویت ضربه خواهد زد. بنابراین باید به دنبال آثار فاخر با رویکرد شبهه‌پژوهی برویم.