|
قرآن محکم‌ترین و معتبرترین سند ماندگار اسلام است، برای دستیابی به مفاهیم ارائه‌شده در این کتاب الهی و پی بردن به مقصود خداوند لازم است که به سراغ کتب تفسیری برویم. از همان ابتدای نزول قرآن، برای تبیین بیشتر آیات، پیامبران، ائمه و معصومین آن‌ها را برای شاگردان خود تفسیر می‌کردند. روایت‌های بزرگان نسل‌به‌نسل منتقل شده اما حال کتب تفسیری متفاوتی هم وجود دارد که همه افراد جامعه با توجه به نیاز خود می‌توانند به آن‌ها مراجعه کنند و از هدایت خداوند بهره‌مند شوند.
از طرف دیگر قرآن کریم بر خلاف ظاهر ساده و روانی که دارد، دارای پیچیدگی‌هایی از لحاظ ادبیات، شأن نزول، ارتباط آیات با هم و تبیین موضوعات مختلف است. این پیچیدگی‌ها باید تبیین شوند تا معانی قرآن بهتر فهمیده شود. تفسیر قرآن، علمی است که عهده‌دار حل پیچیدگی‌های آیات قرآن شده اما همان طور که می‌دانید قرآن از موضوعات مختلفی تشکیل شده، موضوعی که بسیار در قرآن به چشم می‌خورد مباحث علمی و تجربی است. محققان برای تبیین و تحلیل این نوع آیات، تفسیری با عنوان تفسیر علمی را پیشنهاد کرده‌اند که در آن با استفاده از علوم تجربی روز، آن آیات تفسیر می‌شوند.
در همین راستا با توجه به اهمیت موضوع با یکی ازپژوهشگران حوزه تفسیر قرآن که متخصص و استاد این رشته است و تاکنون پژوهش‌هایی زیادی در خصوص تفسیر قرآن انجام داده به گفت وگو نشسته که نتیجه را باهم می‌خوانیم:
حجت‌الاسلام جعفر انواری با بیان اینکه تفسیر از ریشه (فسره) به معنای باز کردن، پرده‌برداری و آشکار کردن، گرفته شده و باوجود آن می‌توان به ابهام‌ها و شبهه‌ها پاسخ داد افزود: ممکن است به دلایل مختلفی همچون تفاوت زبانی قرآن با زبان افراد، نبود قرائن، مستندات و غیره برای افراد ابهاماتی به‌وجود بیاید در این مواقع علم تفسیر می‌تواند کمک‌کننده باشد.
وی ضمن تأکید بر اینکه به‌دلیل فاصله‌ای که از زمان نزول آیات تاکنون به‌وجود آمده تفسیر اهمیت بیشتری به خود گرفته است، اذعان کرد: برای آنکه بتوانیم مقصود خداوند را در قرآن متوجه شویم باید از این علم که بیشتر بهره ببریم.
وی در ادامه با ابراز اینکه به‌دست آوردن مقصود و مراد خداوند از آیات را اصطلاحاً تفسیر می‌گویند گفت: ما اگر بخواهیم از هدایت قرآن بهره‌مند شویم باید به تفسیر این کتاب آسمانی پناه ببریم.
عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) با بیان اینکه ائمه معصومین از دو روش برای تفسیر استفاده می‌کردند گفت: نخست تفسیر روایی است که در آن پیامبر و امامان به سؤالات پاسخ می‌دادند و مقصود و مراد خداوند از آیه نازل‌شده برای مردم تبیین را می‌کردند، در حال حاضر تفسیر‌های روایی یا معصور که حاصل جمع‌آوری شاگردان ائمه است، وجود دارد.
حجت‌الاسلام انواری با بیان اینکه در روش دوم ائمه معصومین راه استفاده از آیه را به راوی نشان می‌دادند، عنوان کرد: به طور مثال در آیه پنج و 6 سوره مائده روش وضو گرفتن گفته شده اما بدون تفسیر نمی‌توان پی برد که در مسح سر، باید کل سر را کشید. ائمه با تفسیر آیات اینگونه موضوعات را به شاگردان خود آموزش می‌دادند.
وی در پاسخ به خبرنگار روزنامه سپهرغرب مبنی بر اینکه آیا اقشار مختلف باید از کتب تفسیر متفاوت استفاده کنند؟ ابراز کرد: دو پاسخ می‌توان به این پرسش داد که به طور جداگانه به تببین هرکدام می‌پردازیم. نخست اینکه اگر بخواهیم تفسیر را به‌صورت رشته‌ای مطالعه کنیم لازم است هر قشر از جامعه، از ترجمان‌های متفاوتی بهره‌مند شوند، حجت‌الاسلام قرائتی تأکید خاصی به این روش دارند که به طور ویژه برای پزشکان، وکلا و غیره از تفسیر‌های جداگانه و متفاوتی استفاده کنیم.
عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) با ابراز اینکه برخی هم معتقدند که همه افراد می‌توانند یک نوع تفسیر را مطالعه کنند، ابراز کرد: در نظریه مطرح‌شده، افراد بر اساس توان و علاقه خود می‌توانند هر اندازه که دوست دارند از آیات تفسیرشده برداشت کنند.
حجت‌الاسلام انواری با بیان اینکه همه افراد نمی‌توانند از یک سطح تفسیر استفاده کنند، یادآور شد: به طور مثال فردی که سطح سواد آن در حد ابتدایی باشد نمی‌تواند المیزان بخواند و باید از تفسیر‌هایی همچون نور و نمونه بهره‌مند شود.
وی عنوان کرد: فردی که می‌خواهد به‌صورت عمیق آیات قرآن را مطالعه کند باید از المیزان و نور بهره ببرد، نمونه، مناسب افرادی است که می‌خواهند پژوهش و یا تحقیقی انجام دهند، زبان این تفسیر روان و همراه با نکات متعدد است.
عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) با بیان اینکه تفسیر آیت‌الله جوادی آملی مناسب افرادی است که به‌دنبال تفسیر با زبان فارسی و علمی هستند، گفت: هنوز 24 جلد از این کتاب به چاپ نرسیده است.
آیت‌الله انواری در ادامه گفت: افرادی که تفسیر به زبان عربی و علمی‌تر می‌خواهند می‌توانند از المیزان بهره بگیرند.
وی با بیان اینکه تفسیر نمونه و نور بعد از انقلاب به رشته تحریر درآمده‌اند، یادآور شد: یکی از کتب تفسیری که در سال‌های اخیر به رشته تحریر درآمده، «مهر» به قلم محمدعلی رضایی اصفهانی است. توصیه می‌کنم قاریان و علاقه‌مندان به قرآن کریم از تفسیر‌های به‌روزی که در سال‌های اخیر نوشته استفاده کنند.
عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) با بیان اینکه توصیه می‌شود افرادی که به‌تازگی حفظ و یا قرائت قرآن را آغاز کرده‌اند در ابتدا تفسیر «نمونه» که زبان روان و خلاصه‌ای دارد را مطالعه کنند، خاطرنشان کرد: این تفسیر برای افرادی که قصد دارند از معنای آیه آگاهی پیدا کنند مناسب است، همچنین نوآموزان قرآنی می‌توانند در ابتدا از «کوثر» به قلم یعقوب جعفری بهره ببرند.
آیت‌الله انواری ضمن ارائه پیشنهادی به قرآن‌آموزان و افراد علاقه‌مند به حوزه تفسیر، تصریح کرد: افراد علاقه‌مند در ابتدا می‌توانند تفسیر آیات و روایات را با موضوعات مختلف همانند اخلاق، رفتار، تاریخی و غیره مطالعه کنند و سپس به مرور زمان به تفسیر آیات مختلف بپردازند.
حال با توجه به آنچه گفته شد تفسیر علمی قرآن روشی نوین برای حل معضلات علمی قرآن است. اگر مفسرین علمی دچار افراط نشوند این روش در عصر حاضر می‌تواند در جهت تبلیغ اسلام بسیار مفید واقع شود. اما متأسفانه در پاره‌ای از این ترجمان‌ها می‌بینیم مفسر، علم و تجربه غرب را اصل قرار داده و قرآن را با آن تطبیق می‌دهد. ما نباید مدرنیته و دستاوردهایش را سنگ محک این کتاب آسمانی قرار دهیم بلکه برعکس باید قرآن را ملاک و میزان بدانیم.
تفسیر علمی قرآن باعث افزایش ایمان مردم مسلمان و گرایش غیر مسلمانان به قرآن و اسلام می‌شود. یعنی قرآن اشارات علمی دارد که قرن‌ها قبل از کشفیات علوم تجربی، آن‌ها را بیان کرده است، این موضوع ایمان مسلمانان به ویژه جوانان را نسبت به صدق قرآن بیشتر می‌کند. همان طور که مخالفان قرآن در برابر آن سر تسلیم فرود می‌آورند و به عظمت آن اعتراف می‌کنند.
|
