صبر کلید عبور از مشکلات زندگی

صبر کردن محبوب عقلی و شرعی است

شکیبایى بر آنچه که قرآن و روایات نسبت به آن دستور صبر داده‌اند، مسئله‌اى الهى، اخلاقى و انسانى بوده و امرى است محبوب حق و سزاوار اجر بزرگ و ثواب عظیم.
صبر، عامل حفظ دین و نگاهبان انسان از بى‌میل شدن به حق و حقیقت و عامل تقویت روح و روان و حافظ انسان از افتادن در دام شیاطین جنى و انسى است.
انسان اگر در پیشامدها و حوادث تلخ و شیرین که غارتگر دین و ایمان است و به هنگام طاعت و عبادت و به وقت گناه و معصیت صبر کند، به این معنا که حوادث را هماهنگ با قواعد الهى تحمل کند و براى نجات خود به دشمنان حق پناه نبرد و به وقت طاعت و عبادت خود را در گردونه بندگى قرار دهد و مقاومت کند و زمان آماده شدن زمینه معصیت و گناه، تلخى گذشت از لذت‌ها را به جان بخرد، به فرموده قرآن مجید مستحق صلوات و رحمت خداوند مى‌شود.
در باب ارزش والای صبر همین بس که قرآن در مورد این مفهوم آیات متعددی همچون «الله مع الصابرین» و «إنّ الله جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا وَ کانُوا بِآیاتِنا یُوقِنُونَ؛ و از آنان امامان (و پیشوایانى) قرار دادیم که به فرمان ما (مردم را) هدایت می‌کردند، چون شکیبایى کردند، و به آیات ما یقین داشتند» دارد.
خداوند در موارد مختلف به پاداش صابران پرداخته است؛ ازجمله در این آیه که می‌فرماید: «وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَریراً...؛ و در برابر صبرشان، بهشت و لباس‌هاى حریر بهشتى را به آن‌ها پاداش می‌دهد!...»
این آیه و آیات بعد که در وصف صبر بر گرسنگی و ایثار طعام امام علی (ع) و خانواده ایشان نازل شده است، به پاداش آن اشاره کرده و نعمت‌های بهشتی را که به‌خاطر صبر به آن بزرگوارن داده شده، بیان می‌کند و این خود بیانگر پاداش عظیم و منزلت صابران در درگاه خداوند است.
در همین راستا با موضوع صبر در قرآن با مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان همدان به گفت‌وگو نشسته‌ایم که نتیجه را باهم می‌خوانیم:
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان همدان با بیان اینکه صبر یکی از سنت‌های حسنه‌ای است که در قرآن و روایات به‌کرات بر آن تأکید شده است، عنوان کرد: در آیات مختلف قرآن کریم به کلمه صبر اشاره شده و در برخی روایات قرآن به امر و دستور به آن سفارش کرده است.
حجت‌الاسلام رضا حاجی‌زین‌العابدینی با بیان اینکه صبر در آیات و روایات اسلام از چنان جایگاهی برخوردار است که آن را در کنار عقل توصیف کرده‌اند به‌گونه‌ای که پیامبر (ص) صبر را نخستین ثمره عقل خوانده و قرآن بر ارزشمندی صبر به‌واسطه کسب رضای الهی تأکید کرده و آن را یکی از ویژگی‌های صاحبان عقل برمی‌شمارد، عنوان کرد: واژه صبر و مشتقات آن 103 بار در قرآن به کار رفته که نشان از اهمیت ویژه این حرکت اخلاقی از دیدگاه دین مبین اسلام و قرآن کریم دارد.
وی افزود: عقل انسان حکم می‌کند که در امورات و کارها صبر کند؛ درواقع صبر داشتن یک امر عقلانی است و عقل انسان می‌گوید که انسان باید در برخی موارد صبر کند تا به نتیجه مورد نظر خود دست یابد.
کارشناس مذهبی گفت: در این میان براساس آیات و روایات تنها کسانی از میان موانع و مشکلات سلامت به مقصد می‌رسند که با صبر، به قضای الهی راضی شده و تمایلات نفسانی را حبس کرده و تسلیم امر خداوند شوند؛ مصائب گوناگون آنان را از شکر، اطاعت و عبادت خداوند باز ندارد و با وجود تمام مشکلات، خود را به انجام وظایف الهی وادار کنند. خداوند در قرآن کریم در موارد مختلف به شکل‌های گوناگون به این موضوع پرداخته و انسان‌ها را با جایگاه و ارزش صبر آشنا کرده است؛ همچنین به صابرین همراهی و یاری خود را در مراحل سخت زندگی، وعده داده و نعمت‌های ویژه‌ای عنایت کرده است: «وَ بَشِّرِ الصَّابِرین... أُولئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُون‏‏».
حجت‌الاسلام حاجی‌زین‌العابدینی با بیان اینکه صبر کردن محبوب عقلی و شرعی است، عنوان کرد: گاهی این محبوب بودن حالت وجوبی و گاهی هم حالت مستحبی پیدا می‌کند.
وی با بیان اینکه در امورات خیر برخلاف سایر امورات زندگی توصیه به شتاب شده است، مطرح کرد: این امر منافاتی با صبری که به آن سفارش و تأکید شده، ندارد.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان همدان اظهار کرد: سفارش قرآن و روایات درخصوص تصمیماتی که افراد در زندگی می‌گیرند، این است که صبر به خرج دهند، با دقت و تحقیق تصمیم بگیرند.
حجت‌الاسلام حاجی‌زین‌العابدینی ضمن اشاره به مواقعی که انسان عصبانی و خشمگین است، افزود: در این مواقع فرد نباید سریع تصمیم بگیرد و باید صبر کند که کمی آرام‌تر شود و سپس تصمیم‌گیری کند.
وی با بیان اینکه به‌کرات سفارش شده است در مواقعی که انسان اطلاعی از نتیجه کار ندارد باید صبر کند، مطرح کرد: ازنظر قرآن، صبر درصورتی ارزشمند است که به قصد تقرب و برای کسب رضای الهی باشد که خداوند صبر را از ویژگی صاحبان عقل توصیف می‌کند و دراین‌باره چنین می‌فرماید: «إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْباب‏... وَالَّذینَ صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ... اُولئِکَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّار».
این کارشناس مذهبی درخصوص مراتب صبر براساس آیات و روایات افزود: بنا بر روایات نقل‌شده از پیامبر اکرم (ص)، صبر دارای سه مرتبه است؛ نخست صبر بر مکروهات و مصایب که شکیبایی انسان در برابر حوادث تلخ و ناگوار مثل خسارات مالی، مرگ عزیزان، بیماری و غیره ازجمله مراتب صبر است و قرآن کریم از آن این‌گونه یاد کرده است: «وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرین‏ الَّذینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصیبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُون».
حجت‌الاسلام حاجی‌زین‌العابدینی در ادامه گفت: دومین مرحله، صبر بر طاعت است؛ تکالیفی که خدای متعال برعهده‌ بندگان قرار داده، با دشواری‌هایی همراه است؛ بنابراین ممکن بوده که انسان به‌خاطر دشواری، در انجامش کوتاهی کرده و آن را ترک کند، ازاین‌رو قرآن کریم انسان‌ها را به صبر بر امتثال وظایف دینی توصیه کرده است: «رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَیْنَهُما فَاعْبُدْهُ وَاصْطَبِرْ لِعِبادَتِه‏».
وی با بیان اینکه سومین مرتبه «صبر در معصیت» است که بالاترین مرحله از صبر بوده و آن ایستادگی در برابر شعله‌های سرکش شهوات و هیجان‌های برخاسته از هوا و هوس و یا مقامات دنیوی است، مطرح کرد: بیشتر انسان‌ها در برابر فقر و گرفتاری طغیان نمی‌کنند؛ اما وقتی خدا مقام، پول و صحت بدن بدهد، آن وقت خیلی سخت است که خودش را سالم نگه دارد و صبر پیشه کند و این نعمت موجب غفلت و معصیت او نشود، از این قسم به صبر بر نعمت نیز تعبیر می‌کنند.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان همدان تأکید کرد: یکی از ارکان صبر این است که سریعاً نسبت به حرف، ناسزا و تهمت دیگران واکنش نداده و اندکی صبر کرده و علل آن را بررسی کنیم؛ درواقع اکثر مواقع سوء تفاهم‌ها باعث این رفتار‌ها می‌شود.
حجت‌الاسلام حاجی‌زین‌العابدینی با بیان اینکه یکی از اقسام صبر بردباری در روابط اجتماعی است، تصریح کرد: انسان‌ها در زندگی خود با افکار و عقاید گوناگون موافق یا مخالف برخورد می‌کنند که به‌لحاظ اهمیت، انسان را به موضع‌گیری‌های متفاوتی وادار می‌کند؛ بنابراین قرآن کریم به مؤمنان سفارش می‌کند که برای مقابله با عقاید باطل و رفتار خشونت‌آمیز دشمنان اسلام، صبر پیشه کنند و به بهترین وجه به مقابله با آن‌ها برخیزند: «ادْفَعْ بِالَّتی‏ هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذی بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ عَداوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمیمٌ ‏وَ ما یُلَقَّاها إِلاَّ الَّذینَ صَبَرُوا وَ ما یُلَقَّاها إِلاَّ ذُو حَظٍّ عَظیمٍ؛ بدى را با نیکى دفع کن، ناگاه (خواهى دید) همان کس که میان تو و او دشمنى است، گویى دوستى گرم و صمیمى است».
وی گفت: از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است که می‌فرماید «نصف ایمان صبر و نصف دیگر آن شکر است. به این معنا که انسان در زندگی یا در آسایش است که باید در آن حال شکرگزار باشد، یا درحال سختی و گرفتاری است که باید صبور باشد». از سوی دیگر «صبر بر طاعت»، «صبر بر معصیت» و «صبر بر مصیبت» تقریباً تمامی رفتارهای دینی را پوشش می‌دهد؛ کسی که می‌خواهد دیندار خوبی باشد، باید از صفت صبر برخوردار باشد.
این کارشناس مذهبی با بیان اینکه احتمال دارد نتیجه صبر و تعقل به مقاومت باشد، عنوان کرد: به‌عنوان مثال دشمنی به کشور حمله می‌کند، در این شرایط لازم است که انسان با تأمل و تفکر در مقابل دشمن بایستد.