مناسب‌سازی اماکن تفریحی، رؤیای نامحقق چندین‌ساله معلولان

سهم معلولین از اوقات فراغت زیر صفر

همه ما بار‌ها شنیده‌ایم که معلولیت محدودیت نیست، اما گویا این کلمه فقط در حد شعار باقی مانده است و مسئولان، شهرداری‌ها، بهزیستی‌ها و سایر ارگان‌های مربوطه بار‌ها ثابت کردند که با عدم مناسب‌سازی و ایجاد بستر‌های لازم در معابر و سایر اماکن‌ همچون کافی‌شاپ‌ها، سینماها و غیره، اعتقاد دارند معلولیت محدودیت است؛ عدم بسترسازی مناسب در خیابان‌ها، وجود موانع در پیاده‌راه‌ها، عبورومرور موتورسواران از پیاده‌راه‌ها، وجود تعداد زیادی پله در اماکن تفریحی و عدم مناسب‌سازی و غیره، باعث شده است که معلولان در خانه ماندن را به تفریح و سپری کردن اوقات فراغت در پارک‌ها ترجیح دهند و همین امر باعث شده است که آمار افسردگی و استرس در معلولان روزبه‌روز افزایش یابد.

سازمان بهداشت جهانی در سال 1981 توانبخشی را نخستین پاسخ به ناتوانی و معلولیت تعریف کرده‌ که به سه مرحله توانبخشی پزشکی، حرفه‌ای و اجتماعی قابل تقسیم است؛ یکی از مسائلی که در توانبخشی اجتماعی بررسی می‌شود، مناسب‌سازی معابر و اماکن خصوصی و اجتماعی و تأمین ابزار مورد نیاز فرد معلول برای کم کردن مشکلات روزمره او است که ‌می‌تواند در خودکفایی و بهبود روانی معلول و بازگرداندن او به زندگی نقشی مهم داشته باشد.

برای دستیابی به راه حل‌های مناسب‌سازی، شناخت مشکلات محیط شهری در ارتباط با فرد معلول ازجمله معابر و تجهیزات آن‌ها، نخستین مسئله است که با تحقق این مهم، بسیاری از مشکلات قشر مذکور حل می‌شود.

همچنین برای یافتن روش مناسب‌سازی معابر، ابتدا مشکلات آن‌ها و ارتباط پیاده و سواره در منطقه مورد بررسی قرار گرفته و بعد از شناسایی به تفکیک در مورد معابر درجه یک، دو و سه موانع رسیدگی و سپس راهکارهای بهسازی و نوسازی به‌صورت جداگانه و به‌عنوان ضوابط و توصیه‌ها بیان می‌شود.

در زمینه تجهیزات شهری نیز مهم‌ترین مشکلات شامل ایستگاه اتوبوس، تلفن عمومی، سطل زباله، صندوق پست، آب‌خوری و درنهایت علائم شهری و نورپردازی است که شناسایی می‌شوند و درنهایت ضوابط و توصیه‌های طراحی مناسب این تجهیزات بیان می‌شود؛ در طراحی و مناسب‌سازی تجهیزات به اصول برابری در استفاده، انعطاف‌پذیری و بهره بردن ساده که از اصول طراحی همه‌شمول بوده، توجه شده‌ است.

ضوابط و توصیه‌های مناسب‌سازی معابر و تجهیزات شهری برای سه گروه معلول شامل جسمی حرکتی، نابینای حسی حرکتی و ناشنوای حسی حرکتی بیان می‌شود؛ به همین ترتیب در مورد فضاهای دسترسی به ساختمان شامل مسیر دسترسی، پله و رمپ و بازشوها نیز مشکلات شناسایی و راه حل‌های مناسب مشخص می‌شود.

در چندسال اخیر معابر و پیاده‌راه‌ها نسبت به گذشته بیشتر مناسب‌سازی شده و بسترسازی بهتری صورت گرفته است؛ در همین راستا با موضوع اوقات فراغت معلولان با تعدادی از انجمن‌ها و بیماران به گفت‌وگو نشسته‌ایم که نتیجه را باهم می‌خوانیم:

مدیرعامل جامعه معلولین استان همدان با بیان اینکه هیچ‌کدام از اماکن تفریحی همانند پارک‌ها، سینماها، کتابخانه‌ها و یا حتی خیابان‌ها برای معلولین مناسب‌سازی نشده است، عنوان کرد: در این راستا معلولین حتی نمی‌توانند برای خرید، تفریح، کلاس‌های آموزشی و غیره به بیرون روند؛ بنابراین این افراد از کمترین سهم اوقات فراغتی در جامعه برخوردار هستند.

محمدعلی افشاری با بیان اینکه تنها سهم معلولان از اوقات فراغت مطالعه کردن در محیط خانه است، ابراز کرد: این افراد به‌ناچار مجبور هستند در کنج خانه بمانند و سرگرمی آن‌ها به مطالعه، تماشای برنامه‌های تلویزیون، فضای مجازی و غیره محدود می‌شود.

وی با بیان اینکه در استان همدان حتی یک پارک هم برای معلولین مناسب نیست و بسترسازی آن انجام نشده است، اذعان کرد: آیا در سطح همدان سینمایی وجود دارد که معلولین بتوانند از آن استفاده کنند؟آیا خیابانی در سطح شهر وجود دارد که معلولان بدون نگرانی و دغدغه از آن عبور کنند؟

این مقام مسئول بیان کرد: حتی فضایی در پیاده‌راه بلوار ارم که برای معلولان درنظر گرفته‌اند، مناسب آنان نیست و این قشر به‌دلیل عبورومرور موتورسیکلت‌ها و اتومبیل‌ها نمی‌توانند از آنجا عبور کنند و به‌واقع جانشان در خطر است.

افشاری با بیان اینکه هیچ‌کدام از اماکن تفریحی همانند گنجنامه، تپه عباس‌آباد و غیره برای معلولین مناسب‌سازی نشده است و این افراد نمی‌توانند به این اماکن بروند، تصریح کرد: حتی موزه دفاع مقدس برای جانبازان مناسب‌سازی نشده است و بسیاری از معلولان و جانبازان نمی‌توانند وارد این محوطه شوند و از آن بازدید کنند.

   رفتن به پارک و تئاتر به آرزوی دست‌نیافتنی برای معلولین تبدیل شده است

یک معلول جسمی و حرکتی نیز با بیان اینکه متأسفانه بر اثر تصادف معلول شدم، عنوان کرد: این موضوع خیلی دردناک است که معلولین در شهر همدان حتی نمی‌توانند از پیاده‌راه‌ها به‌دلیل وجود برخی موانع و صعب‌العبور بودن آن‌ها برای معلولین عبور کنند و به‌ناچار باید از خیابان‌ها بروند که این امر امنیت جانی آن‌ها را به خطر می‌اندازد.

وی با بیان اینکه رفتن به مکان‌های تفریحی مثل سینما، تئاتر، کلاس‌های موسیقی، کافی‌شاپ و یا حتی پارک به آرزویی دست‌نیافتنی برای معلولین همدانی تبدیل شده است، اذعان کرد: بعد از دو سال کرونا معلولین هم دوست دارند که با فروکش کردن این بیماری همانند سایر مردم به بیرون بروند، اما به‌دلیل ساختار بسیار نامناسب خیابان‌ها، قادر نیستند حتی برای خرید‌های روزمره خود به مراکز خرید و غیره مراجعه کنند.

این معلول همدانی با بیان اینکه چرا هیچکس صدای معلولان و یا بیماران خاص را نمی‌شنود؟ اذعان کرد: باور کنید بیش از 90 درصد معلولان درحال حاضر دچار افسردگی شدند.

   شهر بازی‌هایی که مناسب بیماران سندروم داون نیست، درد والدین را دوبرابر کرده

رئیس انجمن سندروم داون استان همدان نیز با بیان اینکه زمانی می‌توان اوقات فراغت برای معلولان را تعریف کرد که از قبل زمینه‌ها و بستر‌های آن فراهم شده باشد، یادآور شد: زمینه و بستر برای معلولان در جامعه فراهم نشده که بتوانند به‌راحتی به مناطق مختلف بروند.

میرزایی با بیان اینکه بعد دو سال شیوع کرونا هنوز معلولان و برخی از بیماران خاص همانند سندروم داونی‌ها به‌دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم نمی‌توانند از منزل خارج شوند، اذعان کرد: تاکنون مسئولان مربوطه اقدام به ساخت پارک، فرهنگ‌سرا و سایر اماکن فراغتی برای معلولان نکرده‌اند.

وی عنوان کرد: حتی برخی از وسایل بازی موجود در شهر بازی‌ها نیز مناسب کودکان سندروم داون نیست.

این مقام مسئول با بیان اینکه هیچ وسیله جایگزینی جهت بازی کودکان سندروم داون و سایر معلولان دیده نشده است، ابراز کرد: این موضوع درد والدین چندین‌برابر می‌کند و اکثر آنان نمی‌توانند کودک خود را قانع کنند که با این وسایل بازی نکند.

این مقام مسئول با بیان اینکه وقتی بستر‌های لازم برای این افراد فراهم نباشد به‌ناچار پدر و مادر باید آن‌ها را به خانه ببرند و اوقات فراغتشان محدود به فضای مجازی و یا تماشای برنامه‌های تکراری تلوزیون شود، اذعان کرد: همچنین کلاس‌های آموزشی برای این افراد وجود ندارد.

میرزائی با بیان اینکه با گذشت بیش از یک سال از تشکیل دولت جدید اما تاکنون مشاور امور معلولان برای استاندار و شهردار انتخاب نشده است، یادآور کرد: امسال بعد از چندین‌سال بخشی از جشنواره تئاتر کودک و نوجوان به معلولان اختصاص یافت، اما هیچ‌کدام از سالن‌های تئاتر مناسب معلولان نبود و عملاً این افراد قادر نبودند در جشنواره حاضر شوند.

وی با بیان اینکه برخی از بیماران سندروم داون با گفتاردرمانی و تئاتردرمانی درمان خود را انجام می‌دهند، عنوان کرد: اما وقتی زیرساخت آن در همدان ایجاد نشده است، چطور بیماران می‌توانند نسبت به روند درمان خود امیدوار باشند؟

رئیس انجمن سندروم داون استان همدان با بیان اینکه افراد معلول و بیماران خاصی که به هنر‌های مختلف ازجمله موسیقی، تئاتر، نقاشی و غیره علاقه دارند اما زیرساخت برای آن‌ها در استان فراهم نشده است چه کار باید بکنند؟ ابراز کرد: زمانی که بستر‌های لازم در پارک‌ها، سینماها، کلاس‌های آموزشی و ورزشی و غیره برای معلولین ایجاد نشده است، چطور می‌توان انتظار داشت که این افراد اوقات فراغت داشته باشند؟ درواقع حق شهروندی این افراد در جامعه حذف شده است.

   معلولین زیر سایه بی‌مهری‌ها زندگی می‌کنند

عضو انجمن بیماران ام‌اس استان همدان نیز با بیان اینکه اکثر افرادی که دچار بیماری ام‌اس شده‌اند جزء معلولان هم هستند، اذعان کرد: این افراد مجبور هستند با ولیچر، برانکارد و غیره حرکت کنند؛ به همین دلیل با محدودیت‌های بسیار زیادی مواجه هستند.

یاری با بیان اینکه از افراد معلول و یا بیماران خاص هیچ ارگان و مسئولی حمایت نمی‌کند، عنوان کرد: درواقع معلولین زیر سایه بی‌مهری‌ها زندگی می‌کنند.

وی با بیان اینکه هیچ‌کدام از سازمان‌ها و خیابان‌های شهر مناسب افراد معلول نیست، یادآور شد: روزبه‌روز به تعداد بیماران ام‌اس اضافه می‌شود اما نه‌تنها این افراد حمایت نمی‌شوند، بلکه شرایط آن‌ها ازلحاظ تهیه دارو، اوقات فراغت و غیره هم نامناسب‌تر می‌شود.

عضو انجمن ام‌اس همدان با اشاره به افزایش بی‌رویه هزینه‌های بهداشتی و درمانی در سال‌های اخیر، مطرح کرد: با شیوع اپیدمی کرونا مشکلات معلولین چندین‌برابر شد و حتی بسیاری از آن‌ها به دلایلی همچون بالا بودن هزینه بهداشتی و درمانی، عدم مناسب‌سازی شهر‌ها برای معلولین و بالا رفتن هزینه‌های زندگی ترجیح می‌دهند که در خانه بمانند و این امر موجب شده شرایط روحی و جسمی آن‌ها نیز تحت تأثیر قرار بگیرد.

یاری با بیان اینکه حتی یک پارک و بوستان مناسب افراد معلول ایجاد نشده است و دورهمی افراد معلول در فضای باز و سایر اماکن به یک رؤیا تبدیل شده است، اذعان کرد: در استان همدان اتوبوس و تاکسی که مناسب معلولین باشد، وجود ندارد و اگر نگاهی به پیاده‌راه‌ها و خیابان‌های شهر کنیم، متوجه خواهیم شد که همدان برای معلولین مناسب نیست.

وی افزود: اکثر شهر‌ها با بسترسازی خیابان‌ها، پارک‌ها، کافی‌شاپ‌ها و غیره به کمک معلولان آمده‌اند و بستر را برای حضور این افراد فراهم کرده‌اند.

نایب‌رئیس هیئت‌مدیره انجمن نابینایان استان همدان نیز با بیان اینکه هیچ بستری برای اوقات فراغت روشن‌دلان درنظر گرفته نشده است، اظهار کرد: در این راستا نابینایان با مشکلات ریزودرشت بسیار زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند که تاکنون هیچ قدمی برای حل مشکلات آن‌ها برداشته نشده است.

ذاکر ضمن اشاره به کتابخانه که برای افراد روشن‌دل در همدان درنظر گرفته شده است، اذعان کرد: ساختار این کتابخانه اصلاً مناسب افراد مذکور نیست و نابینایان نمی‌توانند به‌راحتی برای مطالعه به این مکان مراجعه کنند.

وی با بیان اینکه چون در تپه مصلی مناسب‌سازی صورت نگرفته است تعدادی از افراد روشن‌دل از این منطقه سقوط کردند، اظهار کرد: یک نگاه علمی برای ایجاد کتابخانه روشن‌دلان وجود نداشته و این امر باعث شده که بسترسازی مناسب برای معلولان و نابینایان شکل نگیرد.

برخی از معلولان حسی و حرکتی، نابینا و ناشنوای استان همدان بارها توانایی‌های خود را در عرصه علم و تحصیل، ورزش و فعالیت‌های اجتماعی به اثبات رسانده‌اند و با اینکه مجبور بوده‌اند هم‌زمان با محدودیت‌های ریزودشت بجنگند، در عرصه استانی و ملی درخشیده‌اند که این امر لزوم توجه به استاندارد‌سازی خیابان‌ها را ضرروی می‌کند تا شهرسازی نامناسب به قیمت کناره‌گیری این گروه از عرصه فعالیت‌های اجتماعی جامعه تمام نشود.

وقتی از دید معلولان، سالمندان و افراد ناتوان به فضاهای شهری همچون خیابان‌ها، پارک‌ها، درمانگاه‌ها، بانک‌ها، فروشگاه‌ها، حمل‌ونقل عمومی و بسیاری دیگر از زیرساخت‌ها نگاه ‌کنیم، ناهمواری‌های بی‌دلیل شهر و تجربه دشوار این قشر، به‌خوبی لمس می‌شود.

در چندسال اخیر اقدامات خوبی جهت بسترسازی و مناسب‌سازی معابر برای معلولان انجام شده، اما قطعاً کافی نیست و لازم است سایر اماکن تفریحی همانند پارک‌ها، کافی‌شاپ‌ها، رستوران‌ها، سینما‌ها و سایر اماکن تفریحی نسبت به مناسب‌سازی فضای خود برای معلولان اقدام کنند.