کد خبر : 49260
تاریخ : 1400/9/13
گروه خبری : استان‌ها

دبیرگروه تخصصی شهرسازی نظام‌مهندسی کشور:

بلندمرتبه‌سازی بی‌قاعده تهدیدی برای آینده همدان

کمبود هزار هکتار کاربری عمومی در شهر فقر 75 درصدی جنوب شهر از کاربری عمومی دامنه الوند جزء مناطق ممنوعه بلندمرتبه‌سازی

پدیده بلندمرتبه‌سازی از اواخر قرن نوزدهم در غرب شروع شد و از آن زمان تاکنون این پدیده به‌عنوان یکی از اشکال غالب، در صحنه‌های معماری و شهرسازی جهان چهره خود را به ثبت رسانده است. ایده بلندمرتبه‌سازی و رشد عمودی ساختمان‌ها، نخست به‌منظور بهره‌برداری از زمین‌های مرکز شهر و در پی توجه به اقتصاد شهر مطرح گردید. استفاده فراگیر از این روش، به‌تدریج افزون بر کاربری‌های اقتصادی مانند کاربری‌های صنعتی، اداری و تجاری دامن‌گیر کاربری‌های مسکونی نیز گشت و به مناطق اطراف شهر نیز گسترش یافت. هرچند این پدیده از سویی می‌تواند به بسیاری از مسائل شهری مانند کمبود زمین، مسکن، بهینه نمودن هزینه تأسیسات شهری، جلوگیری از رشد افقی شهرها و غیره پاسخ دهد، اما از سوی دیگر خود پدیدآورنده مشکلات و نارسائی‌هایی مانند افزایش تراکم جمعیتی و ساختمانی، اختلال در تأسیسات زیربنایی و خدمات شهری ازجمله ترافیک شهری، تأثیرات نامطلوب کالبدی و فضایی، زیست‌محیطی و بسیاری از مسائل دیگر در فضای شهری باشد.

با توجه به اینکه شهر همدان یکی از قطب‌های فرهنگی، دانشگاهی، صنعتی، کشاورزی، شاهراه ارتباطی بین پایتخت و استان‌های شمال و غرب کشور، جمعیت روبه افزایش شهر و گرانی و کمبود زمین؛ احداث ساختمان‌های بلند نیاز اساسی شهر است و در سال‌های اخیر در شهر همدان احداث ساختمان‌های بلندمرتبه افزایش یافته است. اگرچه این پدیده مزیت‌هایی را به همراه داشته است که ازجمله می‌توان به جلوگیری از توسعه افقی شهر، دستیابی به سطح سرانه بالا در کاربری‌های خدماتی، ایجاد کرویدور بصری و نشانه شهری اشاره کرد ولیکن این ساختمان‌ها و جمعیت موجود در آن‌ها ساختار کالبدی- فضایی شهر را تحت‌الشعاع خود قرار داده و باعث بروز مشکلاتی از قبیل افزایش تراکم انسانی و ساختمانی، حمل‌ونقل نامناسب، افزایش حجم ترافیک، اشرافیت و سایه‌اندازی، مسدود نمودن مناظر شهری، ایجاد دید بصری نامناسب، مشکلات زیست‌محیطی و غیره شده است.

این پیامدها و مشکلات باید به‌صورت مستند و مستدل مورد بحث و بررسی قرار گیرد و برای رفع آن‌ها راهکارهایی متناسب طرح و اجرا شود. از طرفی با توجه به موقعیت توپوگرافی شهر همدان و قرار گرفتن در دامنه الوند تأثیر بلندمرتبه‌سازی بر ساختار کالبدی-فضایی شهر همدان یکی از موضوعات و چالش‌هایی است که باید به آن توجه شود و از این مقوله ما بتوانیم فضای شهری را سر و سامان دهیم، حال آنکه متأسفانه اغلب این ساخت و سازها در دامنه الوند اتفاق می‌افتد که هم به لحاظ بصری و هم به لحاظ زیست شهری به‌عنوان مناطق تنفس‌گاهی همدان را با مخاطره مواجه خواهد کرد. تأسف‌بارتر اینکه طبق مستندات ارائه‌شده در طرح جامع نیز گویا بازهم مناطق این‌چنینی به‌عنوان پهنه‌های بلندمرتبه‌سازی مورد توجه قرار گرفته‌اند که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان با علم شهرسازی همخوانی نداشته و ندارد.

بنابراین با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره گفت‌وگویی را با کارشناس ارشد شهرسازی و دبیر گروه تخصصی شهرسازی نظام‌مهندسی کشور ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

محمدخلیل البرزنیا؛ با تأکید بر اینکه فصل‌الخطاب بلندمرتبه‌سازی مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی است که در آن شاخص‌های مختلف مورد توجه قرار گرفته است، گفت: آذرماه سال 99 بود که این شورا آخرین مصوبه خود را در خصوص ضوابط عام بلندمرتبه‌سازی ابلاغ کرد.

وی با تأکید بر اینکه در این ضوابط به احکام سلبی و ایجابی بلندمرتبه‌سازی در شهرها اشاره شده است ابراز کرد: درواقع این ضوابط باید مورد توجه تهیه‌کنندگان طرح‌های بالادستی در شهرها قرار گیرد.

دبیرگروه تخصصی شهرسازی نظام‌مهندسی کشور ادامه داد: آنچه مسلم است اینکه در همدان تا آنجا که بنده مطلع هستم مشاوران طرح‌های جامع و یا تفضیلی به این موضوعات توجه نداشته‌اند البته ذکر این نکته ضروری است که تدوین برخی از این طرح‌ها به قبل از این مصوبه بازمی‌گردد اما در خصوص طرح جامع در دست تدوین شهر همدان نیز مشاور طرح به این ضوابط ورودی نداشته و یا در شرح خدمات وی ورود به این ضوابط قید نشده است.

البرزنیا با اشاره به برخی شاخص‌های ضوابط بلندمرتبه‌سازی منطبق با مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی ابراز کرد: شاخص جمعیت نخستین بحثی است که در این ضوابط مورد تأکید قرار گرفته به‌گونه‌ای که باید در مطالعاتی که برای تدوین طرح‌ها انجام می‌شود مطالعات جمعیتی انجام و مشخص شود که آیا در بدو امر به توجه به تراکم ساختمانی و جمعیتی در محلات؛ ضرورتی برای ورود به مقوله بلندمرتبه‌سازی در شهرها دارد یا خیر.

وی ادامه داد: توجه به دسترسی‌ها و کاربری‌ها از دیگر مؤلفه‌هایی است که در این ضوابط مد نظر قرار گرفته بدین معنا که در مطالعات طرح‌ها باید مشخص شود که در منطقه مورد نظر برای بلندمرتبه‌سازی آیا کاربری‌های عمومی، فضای سبز، خدمات عمومی شامل فضاهای آموزشی، فرهنگی، ورزشی و غیره و شبکه معابر، پاسخگوی این حجم از تراکم و بار تحمیل‌شده خواهد بود؟

دبیرگروه تخصصی شهرسازی نظام‌مهندسی کشور با اشاره به اینکه در احکام سلبی این ضوابط آمده است که می‌بایست در این نوع ساخت‌وساز، جرائم مورد توجه قرار گیرد ابراز کرد: به طور مثال در شهری همچون همدان با توجه به جاری بودن رودخانه‌ها حریم این داشته طبیعی شهر باید رعایت شود.

البرزنیا با تأکید بر اینکه توجه به رعایت حریم آثار تاریخی و باستانی نیز از دیگر احکام سلبی در مقوله بلندمرتبه‌سازی است ابراز کرد: رعایت حریم ارگان‌ها و دستگاه‌های امنیتی و نیز رعایت حریم میراث فرهنگی شهر چه به‌صورت تک‌بنا و چه به‌صورت بافت از دیگر مواردی است که در این ضوابط مورد توجه قرار گرفته است.

وی افزود: البته در سطح ملی در عرصه بلندمرتبه‌سازی با یک مشکل بزرگ مواجهیم که همدان نیز از این قاعده مستثنی نیست بدین ترتیب که اغلب رغبت به این است که یک تک پلاک مطرح و تراکم و یا مصوبه را بر آن بار کنند که در این باب می‌توان به برج‌هایی که در همدان ساخته می‌شود اشاره کرد.

وی در تشریح این مسئله عنوان کرد: فرض کنید در یک محور که دارای تردد سواره و یا پیاده بالایی است یک تک پلاک از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد اما طبق ضابطه شورای عالی معماری و شهرسازی این‌گونه بررسی تک‌پلاکی ممنوع شده و می‌بایست یک پهنه مورد رصد و بررسی قرار گیرد.

این استاد شهرسازی با اشاره به اینکه درواقع طبق این ضابطه دیگر قرار نیست با مصوبه احداث یک تک‌پلاک برای یک پهنه مشکل‌ساز شویم بلکه با بررسی مشکلات و رفع آن‌ها در یک پهنه ساخت‌وساز در آن شکل گرفته و فضا برای احداث کاربری‌های عمومی باز خواهد شد اظهار کرد: برای مثال در گذشته حداکثر ارتفاع ساختمان‌ها در شهری همچون همدان در نهایت دو طبقه بوده است حال آنکه برخی پهنه‌ها مورد بررسی و برای بلندمرتبه‌سازی ملاک عمل قرار گرفت که ازجمله آن می‌توان به پهنه معروف به بانک رهنی (بافت فرسوده بود و خریداری شد) که از امامزاده عبدالله تا چهار راه شریعتی را شامل می‌شود اشاره کرد و یا مجتمع سعیدیه که در یک مقطع زمانی فناوری در آن برهه زمانی پاسخگوی نیاز بود و انگیزه لازم نیز وجود داشت و درعین‌حال درآمدزایی بالایی برای شهر و شهرداری به‌حساب می‌آمد به‌عنوان یک پهنه بلندمرتبه‌سازی در شهر همدان با در نظر گرفتن شاخص‌های مختلف همچون دسترسی، فضاهای خدماتی و کاربری‌های عمومی مورد توجه قرار گرفت.

البرزنیا با تأکید بر اینکه توجه به پهنه‌بندی برای بلندمرتبه‌سازی از سوی شورای عالی معماری و شهرسازی مؤید بهبود ارتقای کیفیت فضایی است که اگر در همدان این ضابطه مورد توجه قرار گیرد شرایط بهتری را در شهر به لحاظ ساختاری تجربه خواهیم کرد افزود: دامنه شمالی الوند و یا به تعبیر پهنه‌هایی که دید و منظر آن به دامنه‌های الوند است نه‌تنها بنده بلکه تمامی کارشناسان حوزه شهرسازی مناطق این پهنه‌ها را ممنوعه برای ساخت و سازهای بلندمرتبه قلمداد می‌کنند.

وی با اشاره به انجام پژوهشی در این زمینه عنوان کرد: طبق این پژوهش از دره‌مرادبیگ تا شهرک مدرس و از طرفی مناطقی همچون جوادیه، مهدیه، شکریه، سعیدیه جزء مناطق ممنوعه بلندمرتبه‌سازی قرار می‌گیرد.

وی ادامه داد: تمرکز اصلی بلندمرتبه‌سازی در شهر همدان باید به سمت شهرک بهشتی تا شهرک فرهنگیان سوق داده و تا شهرک الوند ادامه یابد که در واقع قسمت‌های شمالی شهر همدان را شامل می‌شود.

این استاد شهرسازی با تأکید بر اینکه بخش جنوبی شهر همدان طبق این پژوهش جزء مناطق ممنوعه بلندمرتبه‌سازی است اظهار کرد: در صورت قرار گرفتن پهنه‌های بلندمرتبه‌سازی در مناطق شمالی، امکان توسعه شهر، ایجاد کاربری‌های مختلف عمومی، فضای سبز و درعین‌حال امکان احداث ساختمان‌های بلندمرتبه تجاری به‌منظور بالا بردن پتانسیل اقتصادی این بخش از شهر فراهم است پس باید در بخش‌های شمالی انگیزه ساخت و سازی‌ها بلندمرتبه را بالا برد.

البرزنیا با تأکید بر اینکه پژوهشی که بنده داشتم نشان داد که از پردیس و اعتمادیه گرفته تا سعیدیه و متخصصین و در پی آن تا شهرک مدرس به لحاظ بهره‌مندی از کاربری‌های عمومی بسیار فقیر هستند ابراز کرد: یعنی از 100 درصد کاربری عمومی که باید در حال حاضر در این پهنه‌ها وجود داشته باشد تنها 25 درصد فراهم است.

وی اضافه کرد: تأسف‌بارتر اینکه کمبود 75 درصد کاربری عمومی تنها برای جمعیت فعلی است پس ممنوعه بودن این مناطق برای ساخت‌های بلندمرتبه که در پی آن افزایش تراکم جمعیتی و ساختمانی را به دنبال خواهد داشت غیر قابل انکار است.

این پژوهش‌گر مسائل شهری با بیان اینکه در غیر این صورت یعنی عدم تصویب پهنه‌های بلندمرتبه‌سازی در مناطق شمالی شهر در طرح جامعه طی پنج سال آینده هر ساله چند مصوبه برای ساخت قارچ گونه برج‌ها با فشار‌های سیاسی و اقتصادی و نیز نفوذ افراد ذی‌نفوذ برای ساخت و ساز در دامنه شمالی الوند و مناطق ممنوعه صادر خواهد شد و حتی شهرداری نیز ممکن است بنا به نیاز مالی خود خواهان اجرای چینی پروژه‌هایی برای درآمدزایی در این مناطق باشد. ابراز کرد: این مهم منجر به آن خواهد شد که در بخش‌های جنوبی شاهد احداث ساختمانی‌های بی‌قواره‌ای باشیم که چهره شهر همدان را کریه خواهند کرد.

البرزنیا با تأکید بر اینکه طبق مستندات طرح جامع در همدان برای جمعیت فعلی چیزی حدود هزار هکتار فقر کاربری عمومی را در شهر شاهد هستیم اذعان کرد: همان‌طور که عنوان شد طبق پژوهشی که در واقع تحلیلی بر طرح جامع بوده است در مناطق جنوبی همدان با فقر بالای کاربری عمومی مواجهیم پس در صورتی می‌توان در این مناطق نسبت به بلندمرتبه‌سازی اقدام کرد که در وهله نخست، کمبود کاربری‌های عمومی رفع، فضای ترافیکی و حمل و نقلی عمومی تأمین و همچنین پهنه‌هایی انتخاب شود که دید به الوند را کور نکند همچنین برای همسایگان مزاحمتی ایجاد نکند چراکه در حال حاضر با کوچک‌ترین باد در این مناطق بادخیز تمامی شیشه‌های برج‌های ساخت شده به‌یک‌باره می‌لرزند و شرایطی را برای همسایگان فراهم می‌کنند که با یک زلزله مهیب تفاوتی ندارد و آسایش زندگی را تا محدوده 150 متری سلب می‌کند.

وی ادامه داد: با این تفاسیر و با شرایط فعلی اصلاً درباره پهنه بلندمرتبه‌سازی در دامنه شمالی الوند نباید حرف زد زیرا تراکم فعلی نیز برای این مناطق مازاد است به‌طور مثال در خصوص کمبودها تنها در یک بخش یعنی فضای سبز در سه محله استادان، سعیدیه و متخصصین تنها یک پارک محله‌ای دارد این در حالی است که به لحاظ شهرسازی باید در این محلات حداقل 10 تا 15 پارک وجود داشته باشد از طرفی هم لحاظ کردن حریم برای برج‌ها در این مناطق نیز با توجه به شرایط منطقه عملاً غیر ممکن است.

  لینک
https://www.sepehrgharb.ir/Press/ShowNews/49260